Iqtisodiy statistika

Sex tannarxi, m ahsulotni sex doirasida ishlab chiqarish bilan bog'liq bo‘lgan xarajatlarni o ‘z ichiga oladi.
Ishlab chiqarish tannarxi (yoki tayyor mahsulot tannarxi) m ahsulotni ishlab chiqarish bilan bog‘liq bo'lgan barcha xarajatlarni o ‘z ichiga oladi.
Mahsulotning to‘liq tannarxi (sotilgan mahsulot tannarxi) ishlab chiqarish xarajatlari bilan birga, mahsulotlarni sotish bilan bog'liq b o ‘lgan ba'zi xarajatlarni (tara xarajatlari, qa- doqlash va m ahsulotlarni jo ‘natish punktiga yetkazish va h.k.) ham o ‘z ichiga oladi.
M ahsulot tannarxi darajasini ifodalaydigan ko'rsatkichlardan biri b o ‘lib, mahsulot birligining tannarxi hisoblanadi. U ni aniqlash uchun shu turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun qilingan xarajatlar summasi ishlab chiqarilgan m ahsulot hajmiga bo‘linadi. Bu ko‘rsatkich bo'yicha biznes rejadagi, biznes rejani bajarilish darajasi, uning dinam ikasini o 'rganish m aqsadida quyidagi shartli bel- gilarni kiritamiz:
So- bundan aw algi (bazis) davrdagi bir birlik m ahsulot tannarxi;
Sbiznes reja- joriy davr biznes rejasida ko'zda tutilgan bir birlik m ahsulot tannarxi;
S |— joriy davrda bir birlik m ahsulotning am aldagi ta n ­ narxi;
qbiznes reja ~ biznes reja bo'yicha joriy davrda ishlab


chiqariladigan mahsulot hajmi natural o 'lchov birliklarida;
q i~ joriy davrda am alda ishlab chiqarilgan mahsulot haj­ mi natural o ‘lchov birliklarida.
Bir birlik mahsulot tannarxi o ‘zgarishini baholash uchun quyidagi ko'rsatkichlardan foydalaniladi:
— bir birlik mahsulot tannarxining biznes reja bo'yicha o'zgarishi:


'biznes reja—S p |/ S o ;

— biznes rejadagi hisob-kitoblar asosida bir birlik m ahsu­ lot tannarxining mutloq o'zgarishi:

ASbjznes reja- ^biznes reja" S 0 ;


Masalan, A mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun ba­ zis davrda 10 p.b. sarflangan, joriy davr biznes rejasi bo'yicha
8 p.b. sarflanishi lozim. Binobarin, bir birlik mahsulotni ish­ lab chiqarish uchun biznes reja bo'yicha 2 p.b. yoki 20 % kam xarajat qilish lozim.

ibiznes reja==8 / 1 0 = 0 , 8 yoki 80 %

— A mahsulot tannarxini o'zgarishi natijasida qilingan iqtisod (ortiqcha sarflash) hajmi: