Iqtisodiy statistika

2 -§. Nominal va real yalpi ichki mahsulot


Joriy davr amaldagi baholarda hisoblangan Y alM — nominal YalM deb ataladi va u quyidagi maqsadlarda foy- dalaniladi:
— ishlab chiqarish hajmi va tarkibini aniqlash uchun;
— Y alM ni taqsimlash va qayta taqsimlash jarayonini aks ettirish uchun;
— Y alM ni har xil yo'nalishlar bo'yicha oxirgi foydalanish jarayonini o'rganish uchun;
— iqtisodiyotda amalda hosil bo'lgan nisbatlar va o 'zaro aloqalarni aks ettirish uchun;
— ijtimoiy takror ishlab chiqarishning boshqa m akroiqti- sodiy ko'rsatkichlari bilan solishtirish uchun (ish haqqi fondi, foyda, tovar aylanishi, asosiy fondlar hajmi, material resurslar xarajatlari, davlat budjeti kam om adi, davlat qarzi va bosh- qalar).
Joriy baholarda hisoblangan YalM hajmiga ikki omil ta ’sir ko'rsatadi:
— ishlab chiqarilgan yoki foydalanilgan tovarlar va xiz­ m atlar hajm ining o'zgarishi;
— tovarlar va xizmatlar bahosining o'zgarishi (inflatsiya yoki deflyasiya darajasi).
Inflatsiya (tovar va xizm atlar o 'rta bahosining ortishi) va
deflyatsiya (kamayishi) Y alM ni haqiqiy hajmini aniqlashni

qiyinlashtiradi, chunki u pullik, vaqt bilan bog‘liq bo'lgan m iqdoriy ko'rsatkich. Agar Y alM hajmi 5% ga ortsa, uni nim a hisobiga ortganini (ishlab chiqarish hisobiga yoki inflat- siya hisobiga) bilish qiyin. Shuning uchun uni baho ta ’siridan xoli qilish lozim. Buning uchun Y alM ni doim iy (solishtirm a) baholarda yoki solishtirish bazasi qilib olingan qaysi bir yiln- ing joriy baholarida qayta baholanadi. Shu doim iy baholarda hisoblangan joriy va bazis davr YalM hajm ini solishtirishdan hosil bo'lgan nisbiy ko'rsatkichni Y alM fizik hajmi indeksi deb ataladi.

Jf.x.YaiM= Y a IM i / Y a IM o = Z R o q i / £ P o q o ; bunda,