|
Bank aktivlari foydalanilgan kredit resurslari
(qo‘yilm alar) b o lib , ular balansning jami (valutasi)ga terig.
Bank resurslari bular bank ixtiyoridagi m ablag‘lar hajmi b o ‘lib, ular kreditlash va boshqa faol operatsiyalar o ‘tkazishda foydalaniladi, ular balansning jam i (valutasi)ga teng.
Bank resurslarini ikki guruhga ajratish m um kin:
1) Xususiy mablag‘lar. Bankning xususiy kapitaliga ak- sioner va rezerv kapitali kiradi, bank aksiyalarini qim m atli qog‘ozlar bozorida joylashtirish natijasida hosil bo‘ladi, shu- ningdek, ijtim oiy fondlar, ular foydasidan ajratm alar, taqsim - lanm agan foyda hisobidan tashkil topadi.
2) Jalb etilgan va qarz mablag‘lar. Bankning ja lb etilgan
m ablag'lariga, korrespondent va banklararo depozit
hisoblarida saqlanayotgan mablagMari; bank hisoblariga o ‘tkazilgan (depozitlar) korxona va tashkilotlarning m ab lagMari; aholining janig'arm a mablagMari; budjet mablagMari va boshqalar. Qarz (depozit boMmagan) mablagMar — m arkaziy bankdan olingan ssudalar, banklararo ssudalar, banklararo vaqtincha moliyaviy yordam va boshqalar.
Tahlilning birinchi bosqichida guruhlash usulini qoMlagan h o lda balans moddalarini tarkibi aniqlanadi. So‘ngra har bir guruh va guruh ostining ulushi aniqlanib, resurslar va qo'yilm alar ulushining o'zgarishi baholanadi. Buning uchun:
1) tarkibiy o'zgarishlarning integral koefTitsiyenti aniqlanadi:
yoki 2 ) quyidagi indeks hisoblanadi:
bunda, djj — joriy davrda aktiv (passiv)lar i — m oddasining ulushi;
doi — shu m oddalarning bazis davrdagi ulushi; P — resurslar yoki qo'yilm alar hajmi.
Agar solishtirilayotgan davrda tarkibi o ‘zgarmay qolsa< цч ko'rsatkich nolga teng boMadi, agar tarkibi butunlay o'zgarsa, bu ko‘nsatkich birga teng boMadi. Ko'rsatkich 0 ,lga teng yoki undan katta boMsa, sezirarli darajada tarkibiy o'zgarishlar yuz
berganini ifodalaydi.
Aktiv va passivlar um um iy summasi yoki ularning ayrim guruhlari sum m asi dinam ikasini o‘rganish tahlilning alohida yo'nalishi bo‘lib hisoblanadi.
Banklarning moliyaviy holati va ishonchliligi tahlilini bank balansi likvidligi va yetarliligining nisbiy ko‘rsatkichlarini hisoblab am alga oshiriladi. Buning uchun ularni 0 ‘zbekiston M arkaziy banki tom onidan o ‘rnatilgan norm ativlar bilan solishtiriladi.
Bank kapitalining yetarlilik darajasini aniqlash uchun bank kapitalini yo‘qolishi m um kin bo'lgan sum m aga nisbati olinadi:
N [ = K / A r- R u-R|<-R cj; bunda,
К — bank kapitali; Ar=AAoi x Kpj — yo‘qotish riski hi- sobga olingan tortilgan aktivlar summasi;
Aoj — alohida operatsiyalar bo'yicha aktivlar;
Kpj — i—nchi operatsiyaning risk koeffitsiyenti;
Ru — qim m atli qog‘ozIar qadrsizlanishi hisobiga yaratil- gan rezervning um um iy hajmi; R^ — ssudalar bo'yicha yo‘qolish m um kin bo‘lgan rezervlarning um um iy hajm i, R— boshqa aktivlar va debitorlar bilan hisob-kitob operatsiya- lari natijasida yo‘qotish m um kin bo'lgan rezervning um um iy sum m asi hajmi.
Iqtisodiy rivojlangan m am lakatlarda bu k o ‘rsatkich norm a b o ‘yicha 4% dan 8 % gacha tebranadi. Bizning m am lakatim izda 2005-yil 1-yanvardan boshlab bunday norm ativ quyidagicha belgilangan: kapitali 5 m ln.dan kam b o ‘lm agan banklar uchun — 11%, kapitali 5 mln. va undan ortiq banklar uchun — 10% hajm ida belgilangan.
B anklar ishonchliligini bir meyordaliligi to m o n id an (vari- atsiyasi) u yoki bu ko‘rsatkichlarning vaqt b o ‘yicha o 'zgarishidan bilish m um kin (dispersiya, o 'r tach a kvadratik
tafovut, variatsiya koeffitsiyenti).
Banklarni likvidlik holatini ko‘rsatkichlari norm a tiv bo'yicha va amaldagini solishtirib ham bilish m um k in . 0 ‘zbekiston M arkaziy banki bu sohada bir necha likvidlik ko‘rsatkichlarini taklif etgan: bir onda, joriy, uzoq m uddatli, um um iy likvidlik, qim m atbaho m etallar operatsiyalari b o ‘yicha m uddatlari hisobga olgan holda, aktivlar, passivlar va boshqa om illar turi ham da sum m asini hisobga olgan h o ld a taqsim lanadi. Umumiy likvidlik ko‘rsatkichi tez likvidlikka ega bo‘lganlar summasini, aktivlarning um um iy sum m asidan bankning majburiy rezervi ayrilaganiga b o i ib aniqlanadi:
NT5=L A /A r-Ro; bunda
LA — tez likvidlikka ega bo'lgan aktivlar; A, — aktivlarning um um iy sum m asi;
Ro — bankning majburiy rezervi.
Bu ko‘rsatkichning maksimal hajm i M arkaziy bank t o m onidan 20 % qilib o‘rnatilgan.
Banklar faoliyatining asosiy ko‘rsatkichlaridan biri b o 'l ib , aktivlar va kapitalning darom adlilik ko‘rsatkichi hisoblanadi.
Foydaning (F) aktrvlar um um iy sum m asiga (A) n isb a ti aktivlarning daromadlilik darajasini ifodalaydi, kapitalga ( K ) nisbati esa kapital darom adlilik darajasini ifodalaydi. A k tiv lar darom adlik darajasi 2ta omilga bog‘liq:
Do'stlaringiz bilan baham: |
