Iqtisodiy statistika

XI bob. TASHQI IQTISODIY FAOLIYAT STATISTIKASI


l- § . 0 ‘zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalarining shakllari

O 'zbekiston Respublikasi bozor iqtisodiyotini barpo eta borib, asta-sekin qadam ba-qadam jah o n ham jam i- yatiga kirib bormoqda. M a'lum ki, jahon miqyosida meh- nat taqsim oti mavjud bo'lib, bu holat m am lakatlararo iqtisodiy aloqalar bo’lishini taqozo qiladi, m am lakatlar ba’-zi mahsulotlarni ishlab chiqarish va xizm at ko'rsatish- ga moslashadilar.

Mamlakat ichki bozorini tovarlar va xizmatlar bilan to'ldirishda ichki iqtisodiy faoliyat bilan bir qatorda tashqi iqtisodiy faoliyat ham muhim rol o'ynaydi, chunki jamiyati- ning talab va ehtiyojlarini faqat ichki ishlab chiqarish hiso- biga qondirib bo'lmaydi.
Bunday ixtisoslashuv mamlakatlarning tabiiy sharoiti, ishlab chiqarish tajribasi va taraqqiyot darajasi bilan belgila- nadi. Masalan, Yaponiya uchun kompyuter va mashinalarni, AQSH uchun samolyotlarni, Hindiston va Pokiston uchun choyini, O'zbekiston uchun esa paxtani eksport qilish qulay hisoblanadi.
Shunday qilib, tashqi iqtisodiy aloqa — bu turli mam­ lakatlar o'rtasidagi iqtisodiy munosabatlar bo'lib, iqtisodiy naf ko‘rish maqsadida olib boriladi.
Bu munosabatlar quyidagi shakllarda amalga oshiriladi:
— tashqi savdo;


— ishlab chiqarish kooperatsiyasi;
— kapital migratsiyasi;
— ishchi kuchi migratsiyasi;
— o‘zaro toMovlar va hisob valuta muomalalari va h.k.
M amlakat ichidagi ishlab chiqarish bilan import hisobiga mamlakat ichki bozorlarining tovar va xizmatlar resurslari shakllanadi. Almashish (oldi-sotdi) operatsiyalari natijasida ular xaridorlar, ya’ni aholi va davlat tashkilotlari ixtiyoriga o‘tadi va asosan pirovard iste’mol uchun uy xo‘jaliklari a’zolari iste’molini qondirish uchun, ya’ni ishchi kuchini qayta tiklash uchun ishlatiladi.
Tovarlarning ikkinchi qismi texnika vositalari om illar bo- zori tom on harakat qiladi va pirovard natijada yangi asosiy fondlar va moddiy-ashyoviy zaxiralar hamda nomoddiy ak­ tivlar jam g‘arm alari vujudga keladi. Ushbu jam g'arm alar va qayta tiklangan ishchi kuchi yangi kengaytirilgan ishlab chiqarish jarayonida moddiy ashyoviy va shaxsiy inson omil­ lar sifatida xizm at qiladi.