Iqtisodiy samaradorligini belgilaydigan asosiy sifat kursatgichlaridan

SUQTning kerakli uzunligi va enini hamda uchish tasmalari elementlarining o‘lchamlarini mahalliy sharoitlarni hisobga olgan holda asoslash
SUQT va uchish tasmasining boshqa elementlarining rejalashtiriladigan o‘lchamlarini aniqlash uchun HKning 4-ilovada berilgan texnik-uchish tavsiflari ma’lumotlaridan foydalaniladi. Standart sharoitlarda SUQTning uzunligini hisoblashda ikkita hisobiy sxema ko‘rib chiqiladi:

• 
  Tezlik olish jarayonida dvigatellardan biri ishdan chiqqan holda HKning “uchishi";
  
• 
  HKning qo‘nish hududiga kirishda SUQTning boshlanishiga 15 m balandlik bilan yaqinlashib, pastlab uchish traektoriyasi tanlanadigan “ko‘nishi”
  

HKning hisobiy turi sifatida standart sharoitlarda SUQTning kerakli uzunligi tegishli hisobiy sxemada maksimal bo‘lgan 1-2 ta samolyot qabul qilinadi.
Aerodrom joylashishining hisobiy (mahalliy) shartlari (UQTning o‘rtacha bo‘ylama qiyaligi, aerodromning dengiz sathiga nisbatan balandligi, havoning eng issiq oyidagi harorat) tegishli hisobiy koeffitsientlar , , ni kiritish orqali hisoblanadi.
“Uchish” sxemasi uchun SUQTning kerakli uzunligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
Biz XK lardan uzimiz uchun zng kattasini tanlab olamiz menga berilgan vazifadan TU-134 XKsini tanlab oldim.
* * =3200*1.133*1.16*1.081=4546.35
Bu erda:
– hisobiy sharoitlarda SUQTning kerakli uzunligi.
– standart sharoitlarda SUQTning kerakli uzunligi (4-ilova)
=3200
– SUQTning o’rtacha bo‘ylama qiyaligini hisobga oluvchi hisobiy koeffitsient.
, , – havoning harorati va aerodromning balandligini hisobga oluvchi mahalliy sharoitlarning hisoBiy koeffitsienti.
Koeffitsientlar quyidagi formula yordamida aniqlanadi: =1+0,01*(1,07* -18+0,0065*N)=1+0.01*(1.07*25– 18+0.0065*700)=1,133
=
=1+9*0.011=1.081 (I gurux HK uchun)
(II va III gurux HK uchun)
Bu erda:
– iyulda soat 13-00 dagi o‘rtacha harorat;
N – aerodromning dengiz sathiga nisBatan Balandligi;
– SUQTning o’rtacha bo‘ylama kesimi.
“Qo‘nish” sxemasi uchun SUQTning kerakli uzunligi quyidagi formuladan topiladi:
2900*1,081*1,03=3228.95
– hisobiy sharoitlarda qo‘nish uchun SUQTning kerakli uzunligi; – standart sharoitlardagi SUQT uzunligi (4-ilova)

– Bir vaqtning o‘zida havoning hisobiy harorati va aerodromning joylashish balandligini hisobga oluvchi tuzatish koeffitsienti. koeffitsient quyidagi foyrmula ѐrdamida aniqlanadi:
2.64* =1.03
Bu erda:
– aerodromning joylashish Balandligiga ko‘ra, 4-jadvalBo‘yicha qaBul qilinadigan havo Bosimi (mm)

Ikkita sxemaBo‘yicha SUQTning kerakli uzunligini yuqorida hosil qilingan qiymatlarini taqqoslaB, hisoBiy qiymat sifatida SUQT uzunligining eng katta qiymati qaBul qilinadi. SUQTning qo‘shimcha uzunligi asosiy uzunlikning (0,78-0,73) qismini, gruntli UQTning uzunligi esa SUQTning uzunligidan 10 % ko‘p qismini tashkil etadi. Aerodrom sinfiga ko‘ra GUQTning me’ѐriy qiymati 5-jadvalBo‘yicha qaBul qilinadi. Uchish tasmasi elementlarining me’ѐriy qiymatlari aerodrom sinflari Bo‘yicha aniqlanadi, ularning qiymatlari 6-jadvalda keltirilgan.
sinflari bo‘yicha aniqlanadi, ularning qiymatlari 6-jadvalda keltirilgan.
5-jadval

SUQT enining o‘lchamlari	SUQT (aerodrom sinfi)
	A	B	V	G	D	E
SUQT eni, m	60	45	42	35	28	21
GUQT eni, m	100	100	85	75	75	60

6-jadval

Uchish tasmasi elementlari	Aerodrom sinfi
	A	B	V	G	D	E
SUQT eni, m	300	300	300	300	150	150
CHekka tormozlanish tasmasi (CHTT) eni, m	75	50	50	30	30	−
Uzunligi UQTning ½ qismigacha, eni 150 m
CHekka tormozlanish tasmasi (CHTT) uzunligi, m	150	150	150	150	150	120