Iqtisodiy bilim asoslari

Intellektual tovarlar bozori
— aqliy mehnat mahsuli bo‘lgan tovar lar oldi-sotdi 
jara yoni amalga oshirila digan bozor.
Abu Ali ibn Sino
(980 —1037)
Sharqning qomusiy olimi, alloma. Iqtisodiyot faniga o‘zining 
ilmiy qa rashlari bilan katta hissa qo‘shgan. Jumladan, u ehtiyoj 
tushunchasiga ta'rif bergan, moddiy boyliklar yaratishda 
mehnatning o‘rnini aniqlab bergan, mehnat taqsimotiga katta 
e'tibor qaratgan, "iste'mol savatchasi"ga oid fikrlar bildirgan va 
insoniy omil g‘oyasiga mos fikrlarni ilgari surgan.
Mehnat bozori
Ishchi kuchi, ya’ni mehnat ham maxsus tovar bo‘lganligi uchun uning ham o‘z bozori 
bor. Mehnat bozorida ishchi kuchi sotiladi. Bunday bozorda aholini ishga joylashtirish 
bilan shug‘ullanuvchi mehnat birjalari, korxona va tashkilotlar faoliyat ko‘rsatadi. Mehnat 
birjasi ishchi kuchiga ehtiyoji bor, bo‘sh ishchi o‘rinlari mavjud bo‘lgan korxona va ish 
qidirib yurgan kishilar o‘rtasida vositachilik faoliyatini olib boradi.
Moliya bozori
Pulni maxsus, hammabop tovar deb aytgan edik. Demak, uning ham o‘z bozori 
bo‘ladi. Bu bozorni moliya bozori deb atashadi. Moliya bozorida pullar qarzga beriladi 
yoki qarzga olinadi. Bunday xizmatlarni banklar amalga oshiradi. Moliya bozorida oddiy 
pullardan tashqari “qimmatbaho qog‘ozlar” — aksiya, obligatsiya, veksel deb ataluvchi 
maxsus pullar sotiladi va sotib olinadi. Qimmatbaho qog‘ozlar savdosini tashkil qilish bilan 
fond birjalari shug‘ullanadi. Shuningdek, moliya bozorida xorijiy davlat pullari — valutalar 
ham sotiladi va sotib olinadi. Bu ishni banklarning valuta almashtirish shoxobchalari 
amalga oshiradi.
kashfiyotlar, kompyuter dasturlari, kino, konsert tomoshalari va hokazo aqliy mehnat natijasi 
bo‘lgan tovar va xizmatlar kiradi.
Shu bilan birga, alohida olingan tovarlar bozorlari ham bo‘ladi. Masalan, neft bozori, 
paxta bozori, g‘alla bozori, rangli metallar bozori va boshqalar. Bozorlar hududiy qamrov 
darajasiga qarab mahalliy, hududiy, milliy va xalqaro bozorlarga bo‘linadi.
Bozorlar, odatda, ikkita katta sinfga ajratib o‘rganiladi. Ular tovar va xizmatlar bozori 
hamda ishlab chiqarish omillari bozoridir.

---