Iqtisodiy bilim asoslari

BOSHQA  MAKROIQTISODIY  KO‘RSATKICHLAR

Yalpi milliy mahsulot (YaMM) — yil davomida mamlakat fuqarolari tomonidan

(yer yuzining qayerida bo‘lishidan qat’iy nazar) yaratilgan pirovard ko‘rinishdagi

jami tovar va xizmatlarning bozor narxlaridagi umumiy qiymatidir. Agar YaIMdan

mazkur mamlakat hududida chet ellik fuqarolar va firmalar tomonidan yaratilgan

tovarlar qiymatini ayirib, bu mamlakat fuqarolari va firmalari tomonidan boshqa

davlatlar hududida yaratilgan tovarlar qiymatini qo‘shsak, mazkur mamlakatning

yalpi milliy mahsuloti (YaMM) miqdori hosil bo‘ladi.

Sof ichki mahsulot (SIM) — YaIMdan amortizatsiya ajratmasining ayrilganiga

teng. Ma’lumki, ishlab chiqarish jarayonida asbob-uskuna, bino kabi asosiy

vositalar eskirib, ular narxining bir qismi shu vositalar ishtirokida tayyorlangan

tovarlar narxiga o‘tadi. Bu amortizatsiya ajratmasi bo‘lib, u yangidan yaratilgan

qiymat  emas.  Shu  bois,  YaIMdan  jami  amortizatsiya  ajratmasini  ayirib

tashlasak, sof ichki mahsulot (SIM) miqdori topiladi. SIM mamlakatda bir

yilda yangidan yaratilgan tovar va xizmatlarning bozor narxlaridagi qiymatini

ko‘rsatadi.

Sof milliy mahsulot (SMM)ning qiymati YAMM qiymatidan amertizatsiya

ajratmasdini ayirish yo‘li bilan topiladi.

Milliy daromad (MD) — mamlakat aholisining bir yillik jami ish haqi, foiz,

renta kabi barcha daromadlari va korxonalar foydasining yalpi yig‘indisidan iborat.

U SIM dan barcha bilvosita soliqlarni ayirish yo‘li bilan ham aniqlanadi.

Turli  mamlakatlardagi  iqtisodiy  faoliyatning  samaradorligini  va  aholining

turmush farovonligini taqqoslashda aholi jon boshiga hisoblangan YaIM qo‘llaniladi.

Aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan YaIM (YaMM) — YaIM (YaMM) qiymatini

mamlakat aholisi soniga bo‘lib topiladi.