Iqtisodiy bilim asoslari

Formula

YaIM  real va nominal qiymatlari orasidagi  bog‘lanish

YaIM

r 

—  real qiymat; YaIM

n

— nominal qiymat;

I — narxlarning oshish indeksi.

YaIMn

YaIMr =

I

20.1- chizma

Yil davomida o‘sish

sur’ati, % hisobida

Iqtisodiy faollik darajasi

Cho‘qqi

o‘sish

o‘sish

pasayish

pasayish

M

N

Eng pastki nuqta

Vaqt

M

1

N

1

Aytaylik, 2005—2008- yillarda mamlakatdagi narx-navo 1,5 baravarga oshgan,

ya’ni  bu  davrdagi  narxlarning  oshish  indeksi  1,5  ga  teng  bo‘lib,  2005-  yildagi

YaIMning nominal qiymati — 19,35 trln so‘m, 2008- yildagi YaIMning nominal

qiymati esa 36,84 trln so‘mni tashkil qilgan bo‘lsin. Bu ko‘rsatkichlarni o‘zaro

taqqoslash uchun ularni bir xil narxlarda hisoblash lozim bo‘ladi. Buning uchun

2005- yildagi narxlar asos qilib olinadi. Bu narxlarda 2005- yilgi YaIM qiymati

berilgan. Endi 2008- yildagi YaIMni 2005- yildagi narxlarda hisoblaymiz. Buning

uchun 2008- yildagi YaIMning nominal qiymatini narxlarning oshish indeksiga

bo‘lsak kifoya. Hosil bo‘lgan qiymat — 24,56 trln so‘m 2008- yilgi YaIMning

2005- yilga nisbatan real qiymatidan iborat bo‘ladi. Shundan so‘ng, 2005- yilgi

YaIM nominal qiymati va 2008- yilgi real qiymati o‘zaro taqqoslanadi va 2008-

yilda 2005- yilga nisbatan YaIM qiymati 24,56 : 19,35 =1,27 baravar oshgan degan

xulosaga kelinadi. Umuman olganda, joriy yildagi iqtisodiy

ko‘rsatkichning biror yilga nisbatan real qiymatini topish

uchun  uning  nominal  qiymati  bu  davrdagi  narxlarning

umumiy o‘sish indeksiga bo‘linadi.

IQTISODIY DAVR

Bozor iqtisodiyotining ikki asrlik tarixi, unga to‘lqinsimon

rivojlanish xos ekanligini tasdiqladi. Ma’lum bo‘lishicha,

bozor  iqtisodiyoti  hukm  surgan  davlatlardagi  iqtisodiy

faollik ma’lum davrlarda o‘sib, so‘ng esa pasayib, davriy

ravishda  tebranib  turar  ekan.  Mamlakat  iqtisodiyotining

bir marta tebranishiga — bir marta o‘sib, so‘ng pasayishiga

ketgan  vaqt  iqtisodiy  davr  deb  ataladi.  20.1-  chizmadagi

---