Iqtisodiyot kafedrasi joriy nazorat ishi iqtisodiy ta

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
JIZZAX FILIALI
AMALIY MATEMATIKA” FAKULTETI
IQTISODIYOT KAFEDRASI

JORIY NAZORAT ISHI
IQTISODIY TA’LIMOTLAR TARIXI FANIDAN
Topshirdi: 927-21 guruh talabasi M.Xudoyberdiyeva

Qabul qildi: B.Muxtorov

Jizzax 2022
Mavzu: Marjinalizm iqtisodiy taʼlimotining shakllanishi
Reja:
Kirish
Asosiy qism.
1. Marjinalizmni o’ziga xos xususiyatlari.
2. Marjinalizm metodologiya.
3. “ROBINZONAD” usuli.
4. XIX asr boshlaridagi iqtisodiy g’oyalar tug’ilishi.
Xulosa
Foydanalilgan adabiyotlar.

KIRISH


Marjinalizm - fransuzcha "chegaraviy" ma'nosidagi sozdan olingan, XIX asrning 70-yillari Jevons, Menger, Valraslar tomonidan ochilgan iqtisodiyotning metodologik prinsiplaridan biri, iqtisodiy xodisalarni tahlil etishda eng chekka korsatkichlarga suyanadi.Qiymatning mehnat nazariyasi inkor etiladi. Avstriya maktabi vakillari tomonidan qollanilgan. XIX asrning ortalarida fransuz iqtisodchisi Kurno (1821-1877), nemis iqtisodchilari Tyunen (1783-1850), Gossen (1810-1858) birinchi bo`lib marjinal tahlilni iqtisodiy nazariyaga joriy etishga uringan. Uning kategoriyalari: qimmat, eng yuqori, chegaralangan naf, noyoblik, ishlab chiqarishning eng yuqori unumdorligi va boshqalar.
Marjinalizmning umumiy ta'rifi va rivojlanish bosqichlari X1X asrning ikkinchi yarmi XX asrning boshlarida iqtisodiy ta'limotlarning rivojlanishi (evolutsiyasi) kapitalizm iqtisodiyotida uning siyosiy ustqurmasida yuz berayotgan tub siljishlarni aks ettirar edi. X1X asrning songgi chorasida erkin raqobatning monopoliyaga aylanishi iqtisodiyotdagi eng muhim xodisa boldi. Bu jarayon kapitalizm ziddiyatlarning, ayniqsa mehnat bilan kapital ortasidagi ziddiyatlarning chuqurlashuvi va keskinlashuvi bilan ayni bir vaqtda roy berdi. X1X asrning 70-yillaridan boshlab qiymat nazariyasi va uni ilmiy tahlil qilishda ham chinakam inqilobiy ozgarish yuz berib aynan shu davrda Yevropaning bir nechta mamlakatlarida turlicha nazariy maktablar shakllandi. Ushbu maktablar yaratgan iqtisodiy ta'limot fanda "marjinalizm" ta'limoti, deb nomlanib XX asrning 30-yillarigacha oz mavqeini saqlab turdi. Marjinalizm fransuzcha “marginal” sozidan olingan bolib "eng yuqori", (chegaraviy)degan ma'noni bildiradi. Bu boradagi ozining ilk fikrlarining U.Stenli Jevons 1862yilda Britaniya fanlarini rivojlantirish Assotsiatsiyasida qilgan "Siyosiy iqtisodning umumiy nazariyasi haqida qisqacha bildirish"nomli ma'ruzasida bayon etgan edi. 1871yilda esa U.Jevons yangi nazariyasini ilmiy asoslashga bagishlangan fundamental asar bo`lgan "Siyosiy iqtisod nazariyasi"nomli kitobini Angliyada nashr qildirdi. Aynan mana shu yili 1871yilda Avstriyada Karl Mengerning "Siyosiy iqtisod asoslari"nomli kitobi ham e'lon qilindi.Bu kitobda ham xuddi mana shu "eng yuqori foydalilik "nazariyasi tahlil qilinib matematik formula va teoremalarsiz ilmiy jihatdan asoslab berildi.1874 yilda Shveytsariyada Leon Valrasning "Sof iqtisodiyot fani elementlari"nomli kitobi nashrdan chiqdi. Bu kitobdagi iqtisodiy nazariya toliq ravishda matematik jihatdan rivojlantirildi. Shunday qilib yangi yonalish bir vaqtda uchta olim tomonidan turli mamlakatlarda ingliz, nemis va fransuz tillarida ilmiy jihatdan asoslab berildi. Marjinalizm va uning rivojlanish davrini ikki bosqichga bolib organish maqsadga muofiqdir. Birinchi bosqich XIX asrning 70-80-yillarini oz ichiga olib iqtisodiy tahlilning dastlabki marjinalistik goyalarini mujassam qilgan dastlabki ilmiy asarlar yaratildi.(K.Menger, U.Jevons va L.Valras asarlari). Bu davrda asosiy kechib uni bu korinishi inson psixalogik xususiyati, ya'ni uning hissiyoti va qabul qilishi asosida organiladi. Shuning uchun marjinalizmning bu bosqichini iqtisodiy ta'limotlardagi "subyektiv yonalish" deb ataldi. Ikkinchi bosqich XIX asrning 90-yillariga togri kelib, bu davrdan boshlab marjinalizm kopgina mamlakatlardamahur va aso-siy ta'limotga aylandi. Marjinalistlarning bu davrda erishgan asosiy yutuglari subektivpsixologik yonalishdan vos kechibiqtisodiyotning asosiy maqsadi bu iqtisodiy hayotning doimiy borishini mavjud shart-sharoitlar asosida tushuntira bilish demakdir, dedilar. Natijada yangicha iqtisodiy goyalar namoyondalari klassik iqtisodiy maktabning davomchilari sifatida baholanib, ularga neoklassiklar deb nom berildi. Marjinal rivojlanishning ikkinchi bosqichini ya'ni neoklassik iqtisodiy ta'limotni rivojlanishiga yirik iqtisodchi olimlar A.Marshall, Dj. B.Klark va V.Pareto katta hissa qoshdilar.