Iqtisodiy bilim asoslari

FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
29- MAVZU
SOLIQQA TORTISH ASOSLARI
Soliq  to‘g‘risidagi  barcha  qonun  hujjatlari  quyidagi  tamoyillarga 
asoslanadi:
–  majburiylik,  bu  tamoyilga  asosan,  soliqlar  barcha  fuqarolar  uchun 
majburiy to‘lov hisoblanadi;
–  aniqlilik  tamoyiliga  ko‘ra,  soliq  va  boshqa  majburiy  to‘lovlarni 
qachon, qancha miqdorda hamda qay tartibda to‘lash tushunarli tarzda 
ifodalangan bo‘lishi lozim;
http:eduportal.uz

---

141
–  adolatlilik tamoyiliga asosan, soliq solish umumiy bo‘lib, soliq tizimida 
imtiyozlarni belgilashda ijtimoiy adolat tamoyillariga rioya qilinadi;
–  yagonalik  tamoyiliga  ko‘ra,  soliq  tizimi  O‘zbekistonning  butun 
hududida barcha soliq to‘lovchilarga nisbatan yagona hisoblanadi;
–  oshkoralik tamoyiliga ko‘ra, soliq solish masalalarini tartibga soluvchi 
har  qanday  me’yoriy-huquqiy  hujjatlar  rasmiy  nashrlarda  e’lon 
qilinishi shart;
–  soliq  to‘lovchining  haqligi  tamoyiliga  ko‘ra,  soliqqa  oid  hujjatlarda 
aniqlangan noaniqliklar soliq to‘lovchi foydasiga hal qilinadi.
Soliq munosabatlarida ikki tomon — soliq to‘lovchilar va soliq undiruv-
chilar qatnashadi. Soliq undiruvchi tomon ham soliq munosabatlari sub-
yekti hisoblanib, unga davlat tomonidan soliq undirishga vakolat berilgan 
organlar kiradi. Davlat soliq xizmati, bojxona, moliya tashkilotlari dav-
latning vakolatli organlari hisoblanadi. Soliq obyekti deb, soliq to‘lash 
lozim bo‘lgan daromad, mol-mulk yoki tovarga aytiladi.
Amalda soliq to‘lovi soliq obyektiga qaratilgan bo‘ladi. Soliq obyekti 
egasi esa bu soliqni to‘lashi lozim bo‘ladi. Soliqning jami miqdori soliq 
solish  stavkasiga  bog‘liq.  Soliq  solinadigan  obyektlar  daromad,  mulk 
yoki tovarlar turli o‘lchov birliklarida o‘lchanadi. Masalan, daromad va 
foyda — pul birligida, yer maydoni — kvadrat metrda, tovar — donalarda 
o‘lchanadi. 
Har  bir  soliqqa  tortiladigan  obyekt  turiga  davlat  tomonidan  alohida 
soliq  sifatida  to‘lanishi  lozim  bo‘lgan  miqdor  belgilanadi.  Bu  miqdor 
soliq stavkasi deb yuritiladi.