Iqtisodiy bilim asoslari

FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
Bozor iqtisodiyoti sharoitida “Nima ishlab chiqarish kerak?”, “Qanday 
ishlab chiqarish kerak?”, “Kim uchun ishlab chiqarish kerak?” — degan 
savollarga,  asosan,  bozor  javob  beradi.  Shu  bois,  bu  tizimni  bozor 
iqtisodiyoti deb atashadi.
Bozor iqtisodiyotining eng asosiy xususiyatlari bu xususiy mulkchilik va 
unga asoslangan erkin iqtisodiy faoliyatdir. Bozor iqtisodiyoti sharoitida 
turli  xil  mulk  shakllari:  xususiy,  jamoa  va  davlat  mulklari  mavjud 
bo‘lib,  ular  teng  huquqli  rivojlanadi.  Ishlab  chiqarish  vositalarining 
ko‘pchilik  qismi  xususiy  shaxslar  qo‘lida  bo‘lib,  ular  o‘z  iqtisodiy 
faoliyatlarini mustaqil, erkin ravishda olib boradilar. Bu tizimda xoh u 
http:eduportal.uz

---

125
ishlab  chiqaruvchi  bo‘lsin,  xoh  u  iste’molchi  bo‘lsin,  ular  tomonidan 
iqtisodiy yechim faqat bozor munosabatlari va qonunlaridan kelib chiqib 
tanlanadi. Narxlar erkin bo‘lib, ular tovarga bo‘lgan talab va taklifning 
o‘zaro munosabati orqali shakllanadi.
Bozor iqtisodiyotining yana bir muhim xususiyatlaridan biri— bozor 
ishtirokchilarining iqtisodiy manfaatga, foyda olishga bo‘lgan intilishidir. 
Har bir fuqarodagi ko‘proq foyda olishga bo‘lgan intilish, uning iqtisodiy 
va  tadbirkorlik  faoliyatini  rag‘batlantiradi,  yangilikka  undaydi.  Bu  esa 
oxir-oqibat, ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar orasidagi raqobatni 
keltirib  chiqaradi.  Raqobat  —  bozor  iqtisodiyotining  eng  muhim 
xususiyatlaridan  biri  hisoblanadi.  Shunga  ko‘ra,  bozor  iqtisodiyoti 
monopoliyani  rad  etadi.  Chunki  monopoliya  bor  joyda  erkin  iqtisodiy 
faoliyat va raqobat bo‘lmaydi.