Iqtisodiy bilim asoslari 8

13
12
13
Shohjahonning tug‘ilgan kuniga dadasi o‘ziga yoqqan biror narsa olish uchun 25000 
so‘m pul berdi. U anchadan beri portfel, yangi oyoq kiyimi (krossovka) va futbol to‘pi sotib 
olmoqchi bo‘lib yurgan edi. Shohjahon do‘konlarni aylanib yurib, bu pulga o‘zi xohlagan 
narsalardan faqat bittasini olish imkoniyati borligini aniqladi va nima olsam ekan, deb o‘ylanib 
qoldi. Shohjahon uchta imkoniyatdan faqat bittasini tanlashga majbur. Iqtisodiyotda bunday 
imkoniyatlar muqobil imkoniyatlar
 
deb yuritiladi. 
Aytaylik, Shohjahon uchun bu narsalarni sotib olish quyidagi tartibda qoniqish hissini beradi: 
1) krossovka; 2) futbol to‘pi; 3) portfel. Shu bois, u krossovkani sotib oldi, chunki unga bu eng 
katta qoniqish hissini beradi. Shohjahonning bu tanlovi futbol to‘pi ola olmasligi bilan unga 
“qimmatga tushadi”. Iqtisodchilar buni —
 
tanlovning muqobil qiymati deb atashadi. Demak, 
Shohjahon tanlovining, ya’ni krossovkaning muqobil qiymati — futbol to‘pi bilan o‘lchanadi.
1. Aytingchi, Shohjahon nima sababdan uch imkoniyatdan birini tanlashga majbur bo‘ldi?
2. Shohjahon nima sababdan krossovkani tanladi?
3. Nega Shohjahon tanlovining muqobil qiymati portfel bilan o‘lchanmayapti?
4. Siz Shohjahonning o‘rnida bo‘lganingizda bu uch imkoniyatdan qaysi birini tanlagan bo‘lar 
edingiz? Nega?
5. Tanlovingizning muqobil qiymatini aniqlang.
3-MAVZU
TANLOV VA UNING MUQOBIL QIYMATI 
FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR






Bu haqda o

‘
ylab ko
‘
ring!
Eng katta dunyoviy muammo resurslarning cheklanganligi emas, balki ulardan 
oqilona, tejamkorlik bilan foydalanmayotganimizdir, degan fikrga o‘z munosabatingizni 
bildiring.
TANLOV ZARURATI
Insoniyat ehtiyojlarini qondirish uchun zarur bo‘lgan barcha tovar va xizmatlarni ishlab 
chiqarishning imkoni yo‘q. Chunki iqtisodiy resurslar cheklangan. Shu bois, nafaqat alohida 
olingan shaxs, balki korxonalar va firmalar, davlat va jamiyat miqyosida ham cheklanganlik 
muammosiga duch kelinadi. Har qanday firma ham o‘z faoliyatini kengaytirish payida 
bo‘lib, ko‘proq sifatli mahsulot turlarini ishlab chiqarishga intiladi. Davlat ta’lim, sog‘liqni 
saqlash sohalariga va atrof-muhit muhofazasiga imkoni boricha ko‘proq mablag‘ ajratishni 
xohlaydi. Lekin, afsuski, imkoniyatlar, to‘g‘rirog‘i, ishlab chiqarish resurslari cheklangan. 
Cheklanganlik muammosi bor ekanki, mavjud imkoniyatlardan birini tanlashga, ya’ni 
cheklangan resursni nimaga sarflash haqida bir qarorga kelishga to‘g‘ri keladi. Tanlov deb 
cheklangan resurslardan foydalanish imkoniyatlari orasidan birini tanlashga aytiladi.