Iqtisodiy bilim asoslari 8

21
20
21
IJOBIY TOMONLARI:
— odamlar nimani yaxshi ud dalasalar, 
o‘shani bajarishga ixtisoslashishadi;
— arzon bahoda ko‘proq mah sulot ishlab 
chiqariladi;
— maxsus mashina va dastgoh larni ish-
latish imkoniyati tug‘i ladi;
— har bir ishchi kundan kunga o‘z ishini 
yaxshiroq va tezroq bajarish malakasiga 
ega bo‘lib boradi;
— keyingi ishni bajarish uchun ishchining 
bir joydan ikkinchi joyga ko‘chishiga 
hojat qolmaganligi uchun mahsulot ishlab 
chiqarish vaqti qisqaradi;
— ishchilarning biror kasbni egallashi 
osonlashadi.
IXTISOSLASHUV
Ishlab chiqarishning taraqqiyoti natijasida ba’zi bir mahsulot turlarini yaratish jarayoni 
murakkablashib boradi. Bitta korxona miqyosida bunday mahsulotlarni ishlab chiqarishning 
iloji bo‘lmay qoladi. Shu sabab, korxonalar o‘rtasida bu mahsulotni yaratish jarayoni, 
ya’ni ish o‘zaro taqsimlab olinadi. Natijada, korxonalar o‘rtasida mehnat taqsimoti yuz 
berib, ular bir butun mahsulotni emas, balki uning ma’lum bir qismini ishlab chiqarishga 
moslashadi, ya’ni ixtisoslashadi.
1. Mehnat unumdorligi nima va unga ta’sir qiluvchi omillarni sanang.
2. Mahsuldorlik va mehnat unumdorligining bir-biridan farqini aytib bering.
3. Mehnat taqsimoti va ixtisoslashuvdan ko‘zlangan asosiy maqsad nima?
4. Mehnat taqsimoti va ixtisoslashuvning afzalliklari hamda kamchiliklarini sanang.
5. 
Mehnat taqsimoti va ixtisoslashuvning kelib chiqishiga nimalar sababchi bo‘lgan?
6. Ixtisoslashuvni korxonalar, tarmoq va soha korxonalari misolida tushuntiring.
7. Hududiy ixtisoslashuv nima? Mamlakatimizdagi biror-bir mahsulotni ish lab chiqarishga 
ixtisoslashgan vilo yat, tuman, hududlarni aniq lang.
SALBIY TOMONLARI:
— faqat bir xil ishni baja rish ishchilarni 
toliqtirishi mumkin;
— hamma tovarlar bir xil qolipda, 
standartlashgan holda ishlab chiqarila 
boshlanadi, bir xil avto mobillar, bir xil 
televizorlar va hokazolar;
— ishchilarning mahorat darajasi va 
malakasi pasayib boradi, chunki ularning 
ishini mashinalar bajara boshlaydi;
— unumdorlik barcha ishchilarning ish-
lash tezligiga bog‘liq bo‘lib qoladi;
— ishchilar tor doiradagi ishni baja-
rishga ixtisoslashgani uchun ular ishdan 
bo‘shatilganda ishga joylashish muammo-
siga duch kelishadi.