Iqtisodiy bilim asoslari 8

SOLIQ SUBYEKTI, OBYEKTI VA STAVKASI
Soliq munosabatlarida ikki tomon — soliq to‘lovchilar va soliq undiruvchilar qatna-
shadi. Soliq undiruvchi tomon ham soliq munosabatlari subyekti hisoblanib, unga davlat 
tomonidan soliq undirishga vakolat berilgan organlar kiradi. Davlat soliq xizmati, bojxona, 
moliya tashkilotlari davlatning vakolatli organlari hisoblanadi.
Soliq obyekti deb, soliq to‘lash lozim bo‘lgan daromad, mol-mulk yoki tovarga ay-
tiladi.
Amalda soliq to‘lovi soliq obyektiga qaratilgan bo‘ladi. Soliq obyekti egasi esa bu 
soliqni to‘lashi lozim bo‘ladi. Soliqning jami miqdori soliq solish stavkasiga bog‘liq. Soliq 
solinadigan obyektlar daromad, mulk yoki tovarlar turli o‘lchov birliklarida o‘lchanadi. 
Masalan, daromad va foyda — pul birligida, yer maydoni—kvadrat metrda, tovar—
donalarda o‘lchanadi. 
Soliq stavkasi deb soliq obyektining har bir birligi uchun davlat tomonidan belgilab 
qo‘yilgan me’yorga aytiladi.
Soliq subyektlari 
— soliq to‘lovchilar va soliq undiruvchilar.
Soliq obyekti 
— soliq to‘lash lozim bo‘lgan daromad, mol-mulk yoki tovar.
Soliq stavkasi 
— soliq obyektining har bir birligi uchun davlat tomonidan belgilangan 
me’yor.
Soliq stavkasi, qat’iy — pul birligida, nisbiy — foizlarda berilishi mumkin. Masalan, 
2010-yil yanvar oyida avtotransport egalari sotib olgan har bir litr benzini uchun 160 so‘m 
qat’iy soliq to‘lashgan. Qo‘shilgan qiymat solig‘i esa jami yaratilgan qo‘shimcha qiymat 
narxining 20 foizi miqdorida, ya’ni nisbiy stavkada belgilangan.
Soliq stavkalari soliqqa tortiladigan daromad obyektining miqdoriga ko‘ra: 
proporsional, 
progressiv, regressiv
turlarga bo‘linadi. 
Iqtisodiy huquq asoslari
Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar stavkalari, agar ushbu Kodeksda boshqacha 
qoida nazarda tutilgan bo‘lmasa, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori bilan 
belgilanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi, 27-modda
Bilasizmi?
Respublikamizda soliqlardan tashqari quyidagi majburiy to‘lovlar ham joriy 
qilingan:
— ijtimoiy jamg‘armalarga, jumladan Pensiya jamg‘armasiga majburiy to‘lovlar;
— Respublika yo‘l jamg‘armasiga majburiy to‘lovlar;
— davlat boji;
— bojxona to‘lovlari va boshqalar

---