Iqtisodiy bilim asoslari 8

Iqtisodiy huquq asoslari
Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar ushbu kodeks bilan belgilanadi, o‘zgartiriladi 
yoki bekor qilinadi.
O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi, 2-modda







---

121
120
121
1. Mamlakatimiz soliq qonunchiligi hujjatlari nimaga asoslanadi? 
2. Soliqqa tortishning asosiy tamoyillarini sharhlang.
3. Soliq solish subyekti va obyektining bir-biridan farqlarini ayting.
4. Soliq stavkasi nima va u qanday shakllarda qo‘llaniladi?
5. Soliq stavkasining turlarini sanang va ularga misollar keltiring.
6. Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar stavkalari kim tomonidan belgilanadi?
BILIMINGIZNI SINAB KO‘RING!
Proporsional soliq stavkasi
da soliqqa tortilayotgan obyekt qanday bo‘lishidan qat’iy nazar 
bir xil ulushda soliq to‘lanadi. Masalan, korxonaning mol-mulki qiymati ko‘p yoki kam 
bo‘lishidan qat’iy nazar undiriladigan mol-mulk solig‘i stavkasi 3,5% ni tashkil qiladi.
Progressiv soliq stavkasi
da daromad obyekti ko‘payishi bilan soliq stavkasi ham oshib 
boradi. Bu soliq stavkasi mamlakatimizda faqat jismoniy shaxslar daromadidan undirila-
digan soliqda qo‘llaniladi. 
Regressiv soliq stavkasi
da esa daromad oshib borishi bilan soliq stavkasi kamayib 
boradi.
Buni yodda tuting!
• 
Mamlakatimizdagi soliq tizimi majburiylik,
aniqlilik,
adolatlilik,
yagonalik,
oshkoralik va soliq to‘lovchining haqligi tamoyillariga asoslanadi.
• 
Soliq stavkalari soliqqa tortiladigan daromad obyektining xususiyatiga ko‘ra, 
proporsional, progressiv, regressiv tarzda belgilanadi.
SOLIQQA TORTISHNING ASOSIY TAMOYILLARI
Soliq to‘g‘risidagi barcha qonun hujjatlari quyidagi tamoyillarga asoslanadi:
– 
majburiylik
, bu tamoyilga asosan soliqlar barcha fuqarolar uchun majburiy to‘lov 
hisoblanadi;
– 
aniqlilik
tamoyiliga ko‘ra, soliq va boshqa majburiy to‘lovlarni qachon, qancha 
miqdorda hamda qay tartibda to‘lash tushunarli tarzda ifodalangan bo‘lishi lozim;
– 
adolatlilik
tamoyiliga asosan soliq solish umumiy bo‘lib, soliq tizimida imtiyozlarni 
belgilash ijtimoiy adolat tamoyillariga mos bo’lishi hamda shaxsni kamsitishga yo‘l 
qo‘yilmaydi;
– 
yagonalik
tamoyiliga ko‘ra, soliq tizimi O‘zbekiston Respublikasining butun hududida 
barcha soliq to‘lovchilarga nisbatan yagona hisoblanadi;
– 
oshkoralik
tamoyiliga ko‘ra, soliq solish masalalarini tartibga soluvchi har qanday 
me’yoriy-huquqiy hujjatlar rasmiy nashrlarda e’lon qilinishi shart;
– 
soliq to‘lovchining haqligi 
tamoyiliga ko‘ra, soliqqa oid hujjatlarda aniqlangan har 
qanday noaniqliklar soliq to‘lovchi foydasiga hal qilinadi.