«iqtisod-moliya»

Korxona faoliyati maqsadlari o‘z mahsulotlari, ishlari va xizmatlariga bo‘lgan ehtiyojlarni qondirish, shu asosda mehnat jamoasi a’zolarining ijtimoiy va iqtisodiy manfaatlarini hamda korxona mulk egasi manfaatlarini ta’minlashdan iboratdir.
O‘zbekiston Respublikasining «Mulkchilik to‘g‘risida»gi Qonunida belgilab qo‘yilgan mulk shakllariga binoan korxonaning quyidagi turlari farqlanadi:
— jismoniy shaxslarning xususiy mulkiga asoslangan korxonalar;
— shirkat (jamoa) mulkiga asoslangan jamoa, oila, mahalla korxonalari, ishlab chiqarish kooperativlari, xo‘jalik jamiyatlari va shirkatlariga, jamoat tashkilotlariga qarashli korxonalar hamda jamoa mulkining boshqa shakllariga asoslangan korxonalar;
— aralash mulkka asoslangan davlatlararo va qo‘shma korxonalar hamda mulkchilikning turli shakliga mansub to‘liq yoki hissadorlik yo‘siniga asoslangan boshqa korxonalar.

48

Mulkchilik shakllaridan qat’iy — nazar, korxona ishchilar soniga qarab kichik yoki o‘rta korxonalarga bo‘linadi. Mulk­ chilik­ning­ barcha shakliga mansub korxonalar ixtiyoriylik asosida faoliyatini muvofiqlashtirishi, o‘z huquqlarini himoya qilishni ta’minlashi, tegishli davlat idoralari va boshqa O‘zbekiston Respublikasi korxonalari, ijara, davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish, tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari, auditorlik faoliyati to‘g‘risidagi qonunlarga amal qiladi. («Adolat», Toshkent, 2004. 4bet).
Shuningdek, xalqaro tashkilotlarda umumiy manfaatlarni idora etish maqsadida xo‘jalik uyushmalariga: konsernlarga, konsorsiumlarga hamda tarmoq tamoyillari, hududiy yoki boshqa tamoyillar asosida o‘zga birlashmalarga uyushishlari mumkin.
Korxona o‘z nizomiga muvofiq boshqariladi. Korxona boshqaruv tuzilmasi, shakli va uslublarini mustaqil aniqlaydi, shtatlarini belgilaydi.
Mulkdor yoki xo‘jalikni yuritish huquqi subyektga korxonani bevosita yoxud, u vakolat bergan idoralar orqali boshqaradi. Ular bu huquqlarni korxona kengashiga yoki korxona nizomida ko‘zda tutilgan hamda mulkdor va mehnat jamoasi manfaatlarini idora etadigan boshqa idoraga topshirishi mumkin.