Iqtisod-moliya

Kurash. O‘zbek xalqining azaliy milliy o‘yinlaridan biri kurash hi- soblanadi. Kurash Farg‘ona vodiysi, Zarafshon va Sirdaryo, Qashqadaryo vohasi, Xorazm o‘lkasi hamda boshqa hududlarda o‘ziga xos usullar, qoidalar asosida shakllanib va rivojlanib kelgan. Kurash tushish va g‘olib bo‘lish an’analari urug‘-aymoqlar orasida, jangovar faoliyatlarda qahra- monlik ramzi sifatida qo‘llanilgan. To‘y marosimlari, ekin ekish (bahor) va hosil yig‘imi yakunlariga (kuz) bag‘ishlab turli xil bayramlar o‘tkazganda kurashchilar bahsi asosiy madaniy tadbir bo‘lib hisoblangan. Shu asosda jismoniy chiniqish, pahlavonlikka erishish maqsad qilib qo‘yilgan.

Ulug‘ alloma Abu Ali Ibn Sino “Tib qonunlari” asarida kurashdan badan (jismoniy) tarbiya jarayonlarida foydalanilishi, shu asosda jismonan barkamollikka erishish yo‘llarini ko‘rsatib bergan. Kurash mustaqillik yillarida o‘zining haqiqiy mazmuniga ega bo‘di va kelajakda yanada rivojlanib borishi shubhasiz.

O‘zbekistonda kurash bo‘yicha Xalqaro Assotsiatsiya ta’sis etilishi, uning faxriy Prezidenti etib I.A.Karimovning saylanishi kurashning Osiyo va boshqa mintaqalarga ham tarqalishi, milliy federatsiyalar tash- kil etilishiga sabab bo‘ldi. Hozir jahonning 70 dan ortiq mamlakatlarida o‘zbek kurashi bilan shug‘ullanish yo‘lga qo‘yilgan. Kurash bo‘yicha har yili (1999-yildan boshlab) jahon birinchiligi o‘tkazilmoqda. Shuningdek, “belbog‘li kurash” (Farg‘ona usuli) va “Turon” (qo‘l jangi) kurashlari- miz bo‘yicha ham xalqaro federatsiyalar tuzilib, nufuzli turnirlar, chem- pionatlar o‘tkazilmoqda.

Ot o‘yinlari. Bu o‘yinlarning turlari juda ko‘p. Qadimdan odat tusiga aylangan ko‘pkari (uloq), poyga xalqimizning eng sevimli o‘yinlardan hisoblanadi. Viloyatlardagi ko‘pgina qishloqlar, obuddagi katta to‘ylar ko‘pkarisiz o‘tkazilmaydi. Ko‘pkari tashkil etilganda yuzlab chopqir otlar va mahoratli chavondoz polvonlar uzoq-yaqindan kelishadi va ular faqat sovrin uchungina emas, balki otlar va chavandozlarning shuhratini sinash, namoyish etish uchun ham to‘ylardagi uloqlarga borishadi. Bunday qiziqarli o‘yinlardan tomoshabinlar zavqlanib, bahra olishadi, yosh chavandozlar kattalaarning tajribasini o‘rganadi.

Chavandozlarning otda yurishi, uloqni bor kuch va amali (usuli) bilan tortishishi, raqibdan tortib olingan uloqni egar qoshiga o‘ngarib (ortib), otni tez haydashida qanchadan-qancha kuch sarf bo‘ladi. horat oshiradi. Yerga tushgan uloqni to‘dada (15-20 otlar) ilib olish, uni olib chiqish va marraga tez yetkazish usullari har qanday sportdagi texnik- taktik yo‘llar va jismoniy sifatlardan ancha ustuvordir.

Umuman olganda, ot o‘yinlari u bilan shug‘ullanuvchilarning jis- moniy va ma’naviy saviyasini oshirishga xizmat qiluvchi eng muhim omillardan biri sifatida xizmat qiladi. Shu sababdan ham ko‘pkari (uloq) va ot sporti Respublika federatsiyasi tashkil etilmoqda. 2002-yil 12- dekabrda Jizzax otchoparida bu sohada ilk bor Respublika birinchiligi tashkil etildi. Bunda umum-to‘da shaklida emas, balki jamoa bo‘lib o‘ynash sinovdan o‘tkazildi. Bu jarayonlar ot o‘yinlarini sport darajasiga ko‘tarish, Osiyo va jahon musobaqalarida qatnashishga qaratilgan.