Iqonuni. Тermodinamikaning I qonunini turli jarayonlarga tadbiqi

Termodinamikaning qonunlari va uning izojarayonlarga tadbiqi. Adibatik jarayon
Aim.uz
Termodinamikaning qonunlari va uning izojarayonlarga tadbiqi. Adibatik jarayonReja.
Тermodinamikaning Iqonuni.
Тermodinamikaning I qonunini turli jarayonlarga tadbiqi.
Adiabatik jarayon.Тermodinamikaning IIqonuni.
Masalalar yechish.
O’quvchi bilishi kerak:Termodinamikaning birinchi qonuni. Izoxorik jarayon. Izotermik jarayon. Adiabatik jarayon. Termodinamikaning ikkinchi qonuni. Ikkinchi tur perpetuum mobail. Termodinamika ikkinchi qonunining amaliyotga tadbiqi Termodinamika birinchi qonunining amaliyotga tadbiqi.
Mavzuning maqsadi: O’quvchilarga Тermodinamikaning I qonuni va uning turli jarayonlarga tadbiqi. Adiabatik jarayon. Тermodinamikaning II qonuni haqida bilimlar berish.
Mavzuning bayoni:
1. Termodinamikaning birinchi qonuni.Buning uchun qizdirilayotgan choynak misolini ko`raylik. Choynak olayotgan issiqlik miqdori Q ichidagi suvning qizishiga ,ya’ni suvning ichki energiyasi ortishiga va suv bug`lari choynak qopqog`ini ko`targanda tashqi kuchlarga qarshi (qopqoqning og`irlik kuchi) bajariladigan A ishga sarflanadi. Bu jarayon uchun energiyaning saqlanish va aylanish qonuni
ko`rinishga ega bo`ladi. Bu termodinamikaning birinchi qonunining matematik ko`rinishidir.
Jismga beriladigan issiqlik miqdori uning ichki energiyasini orttirishga va tashqi kuchlarga qarshi ish bajarishga sarflanadi.
Agar jismga issiqlik miqdori berilayotgan bo`lsa, Q musbat, agar jismdan issiqlik miqdori olinayotgan bo`lsa Q manfiy ishora bilan olinadi. Shuningdek agar jism tashqi kuchlarga qarshi ish bajarayotgan bo`lsa A ish musbat , tashqi kuchlar jism ustida ish bajarayotgan bo`lsa A ish manfiy bo`ladi.
Termodinamikaning birinchi qonuni birinchi tur abadiy dvigatel (lotincha «perpetuum mobile») yasash mumkin emasligini ko`rsatadi. Birinchi tur perpetuum mobilega asosan teng miqdorda energiya sarflamas-dan ish bajara oladigan mashina ko`rish haqida fikr yuritiladi. Energiyaning saqlanish va aylanish qonuni bo`lgan termodinamikaning birinchi qonunida esa: Tabitda ro`y beradigan barcha jarayonlarda energiya o`z-o`zidan paydo ham bo`lmaydi yo`qolmaydi ham, faqat bir ko`rinishdan boshqasiga aylanishi mumkin, deb qayd etiladi.
Endi termodinamikaning birinchi qonunining ba’zi jarayonlarga tadbiqini ko`raylik.2. Izoxorik jarayon. Ideal gazning hajmi o`zgarmay (V=const) uning bosimi va temperatura o`zgaradi.Agar gazning hajmi o`zgarmasa tashqi kuchlarga qarshi ish bajarilmaydi, ya’ni A=0.Unda termodinamikaning birinchi qonuni
Q=
ko`rinishni oladi. Demak ideal gazga berilayotgan issiqlik miqdori uning ichki energiyasini o`zgartirishga boshqacha aytganda temperaturaning ko`tarilishiga sarflanadi.
Izobarik jarayon.Ideal gazning bosimi o`zgarmas(P=const), uning hajmi va temperatura o`zgaradi.Bunda gazga berilgan issiqlik miqdorining bir qismi uning ichki energiyasini orttirishga, bir qismi esa tashqi kuchlarga qarshi ish bajarishga sarflanadi.
Q =
Izobarik jarayonda gaz bajargan ish
Izotermik jarayon.Ideal gazning temperatura o`zgarmas (T=const), uning hajmi va bosimi o`zgaradi. Agar gazning temperaturasi o`zgarmasa, demak uning ichki energiyasi ham o`zgarmaydi .Bunday jarayon uchun termodinamikaning birinchi qonuni Q=A ko`rinishga ega bo`ladi. Adiabatik jarayon.