|
- Tadqiqot metodologiyasi (Research Methodology)
Taʼlim tizimidagi oʻzgarishlar ayniqsa taʼlim mazmuni bilan bogʻliq, yangilanishlar talabalar oʻqishini tashkil etishning yangi shakli va usullari haqida ham bosh qotirish talab etiladi. Shu maʼnoda talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etish muxim shaklgina emas, balki taʼlim jarayonining asosini tashkil etuvchi muhim qism boʻlishini taqazo etadi.
Bularning barchasi taʼlim berish (olishning) zamonaviy metodlarini egallashni, talabalarning ijodiy qobiliyatlarini oʻstirishni har bir talabaning imkoniyat va salohiyatini eʼtiborga olgan holda patok va guruh oʻqishlaridan individual oʻqishga oʻtishni koʻzda tutadi.
Modulli o'qitish - o'quv ma'lumotlarini modulli taqdim etish asosida o'quv jarayonini tashkil etish usuli.
Tahlil va natijalari (Analysis and results)
Modulli o‘qitishning mohiyati shundan iboratki, o‘qitish mazmuni avtonom tashkiliy-metodik modullarga tuzilgan bo‘lib, ularning mazmuni va hajmi didaktik maqsadlar, o‘quvchilarning profili va darajalari farqlanishiga qarab o‘zgarishi mumkin. Modullarning kombinatsiyasi ma'lum bir toifadagi talabalarni o'qitish (va mustaqil o'rganish) va maxsus didaktik va kasbiy maqsadlarni amalga oshirish uchun zarur bo'lgan aniq o'quv materialini tanlash va yig'ishda kerakli darajada moslashuvchanlik va erkinlikni ta'minlashi kerak.
Kredit-modul tizimini joriy etishdan maqsad:
bilim, ko'nikma va malakalarga asoslangan Yevropa ta'lim tizimi standartlariga muvofiqligiga erishish bitiruvchining mulki hisoblanadi;
Yevropa mehnat bozori tomonidan O’zbekiston ta'lim malakalariga bo'lgan talab;
ta'lim malakalarining umume'tirof etilgan va qiyosiy tizimini tasdiqlash;
namunasi Yevropa tizimi tomonidan ishlab chiqilgan va bitiruvchining ta’lim natijalari to‘g‘risida batafsil ma’lumotni o‘z ichiga olgan standartlashtirilgan diplom ilovasini joriy etish;
oliy ta’lim muassasalari o‘qituvchilari va talabalarini bilimni xolis baholash tizimini takomillashtirishga rag‘batlantirish;
oliy ta'lim tizimining shaffofligini va malakalarning (diplomlar, darajalar, sertifikatlar va boshqalar) akademik kasbiy tan olinishini ta'minlash.
Kredit-modul tizimi “Ta’lim to’grisidagi” qonunning ajralmas atributi sifatida ikkita asosiy funktsiyaga ega.
Birinchisi, talabalar va o'qituvchilarning harakatchanligini ta'minlash va bir universitetdan boshqasiga o'tishni osonlashtirishdir.
Ikkinchisi - o'quv va ilmiy faoliyatning barcha turlarini hisobga olgan holda talaba tomonidan bajariladigan ish hajmini to'plovchi, aniq belgilash. Kreditlar miqdori talabaning ma'lum bir dastur bo'yicha o'qishga qodirligini ko'rsatadi.
Biroq, talaba - bo'lajak mutaxassis uchun nafaqat ma'lumotni tushunish va o'zlashtirish, balki uni amaliy qo'llash va qaror qabul qilish usullarini ham o'zlashtirish muhimdir. Bunday sharoitda to'g'ridan-to'g'ri, tashqi ma'lumotlarning ulushi kamayadi va o'qituvchi (o'qituvchi) rahbarligida talabalarning ishlashi va laboratoriyalarda, o'quv zallarida, kelajak ob'ektlarida to'liq mustaqil ishlarning interfaol shakllari va usullaridan foydalanish masofaviy ta’lim tizimi uchun ayniqsa muhim bo‘lgan kasbiy faoliyat kengayib boradi.
Kredit – modulli kursni loyihalash an'anaviy o'quv ish dasturlaridan sezilarli darajada farq qiladigan modulli o'quv dasturlarini ishlab chiqishni nazarda tutadi.
Intizom bo'yicha kredit – modulli o'quv dasturi ham guruhni, ham materialni o'zlashtirishning mustaqil qismini aniq tartibga solishi kerak va o'qituvchini sof axborot funktsiyalaridan ozod qilish uchun mo'ljallangan. Kredit – modul dastur ma'lum bir sxema bo'yicha ishlab chiqilgan va quyidagilarni o'z ichiga oladi:
ta'lim maqsadlari va vazifalarining to'liq ro'yxati;
fanni o'zlashtirishdan oldin va keyin talabalarning tayyorgarligiga (kompetsiyalariga) qo'yiladigan talablar;
fanning har bir modulining tavsifi (modul bo‘limlarining qisqacha mazmuni, ma’ruza matnlari, seminar va laboratoriya-amaliy mashg‘ulotlar rejalari, nazorat qilinadigan mustaqil ishlar mavzulari, ijodiy topshiriqlar, topshiriqlarni bajarish va topshirish jadvali ko‘rsatilgan holda);
qisqacha tashkiliy-uslubiy tavsif (ta'limning asosiy shakllari va usullari, o'quv jarayonida natijalarni monitoring qilish shakllari va usullari, o'qitish siyosati);
ta'lim natijalarini baholash tizimi (shu jumladan baholashlarni to'plash jadvali).
O'qituvchi dars boshlanishidan oldin (alohida hollarda – birinchi darsda) talabalarni kredit – modul dasturining mazmuni bilan tanishtirish imkoniyatini berishi kerak.
Kredit – modul o'qitish tizimida bilim, ko'nikma va ko'nikmalarning reyting bahosi qo'llaniladi, bunda talabaning barcha turdagi ta'lim faoliyati (sinf va darsdan tashqari) hisobga olinadi, ma'lum bir ball bilan baholanadi.
Reyting – bu o'quv natijalari asosida shakllanadigan talabaning individual jamlangan ko'rsatkichi. Reyting talabaning kundalik faoliyati natijalariga qarab doimiy ravishda o'zgarib turadi.
Talabaning individual akademik reytingi u o‘qigan barcha fanlarni o‘zlashtirish natijalariga ko‘ra reytinglardan tuziladi.
Bilimlarni reyting baholashdan foydalanish quyidagilarga mo'ljallangan:
o‘quvchini fanni o‘zlashtirish bo‘yicha muntazam va tizimli ishlashga undash;
o'rtacha toifalarni (a'lo, yaxshi, qoniqarli) yanada tabaqalashtirilgan baholash va uni doimiy ravishda to'plash imkoniyati bilan almashtirish orqali o'quv jarayoniga raqobat elementini kiritish;
talabalarni o'quv dasturining har bir elementini muvaffaqiyatli ishlab chiqishda qiziqtirish, chunki ularning barchasi talabaning umumiy reytingini shakllantirishga hissa qo'shadi;
mukofotga (turli xil stipendiyalar, mukofotlar), shuningdek, oliy ta’limdan keying ta’limga tavsiyalar berishda eng yaxshi talabalarni aniqlashning ob'ektiv mezonini yaratish.
O'qituvchi va o'quvchining ta'lim jarayonida o'zaro hamkorligi printsipial jihatdan yangi asosda amalga oshiriladi: modullar yordamida o'quvchilar ongli ravishda va mustaqil ravishda oldingi tayyorgarlikning ma'lum darajasiga erishadilar. Modulli o‘qitishning muvaffaqiyati o‘qituvchi va o‘quvchilar o‘rtasidagi tenglikni saqlashga bog‘liq.
Talabaning mustaqil fikrlash, kognitiv faolligi yuzaga kelishi uchun shart-sharoit yaratadigan har qanday turdagi o'quv mustaqil ish bilan bog'liq. Keng ma'noda mustaqil ish talabalarning auditoriyada ham, undan tashqarida ham, o'qituvchi bilan aloqada bo'lgan va u yo'qligidagi barcha mustaqil faoliyatining yig'indisi sifatida tushunilishi kerak. Talabalarning mustaqil ta’limi o‘quv jarayonining muhim tarkibiy qismlaridan biri bo‘lib, bu jarayonda ko‘nikma, malaka va bilimlarni shakllantirish, kelajakda esa talabaning kognitiv faoliyat usullarini o‘zlashtirishi, ijodiy mehnatga qiziqishi va pirovard natijada o‘zlashtirishi amalga oshiriladi, o'quv va ilmiy muammolarni hal qilish qobiliyati ta'minlanadi [10].
Do'stlaringiz bilan baham: |
