Internet texnologiyalari ha’m bilimlendiriwdi rawajlandiriw

Server programması - serverge kiriwge xizmet kórsetiw ushın arnawlı programma.
Klient programması - bul serverde saqlanǵan málim maǵlıwmatlardı alıw ushın málim túrdegi serverler menen baylanıs ete alatuǵın programma. Kóbinese Internet degi informaciya xızmetleriniń komponentleri ortasındaǵı óz-ara baylanıs " klient-server" modeline tiykarlanadı. Qaǵıydaǵa kóre, klient paydalanıwshı kompyuterine ornatılǵan programma, server bolsa provayder tárepinen ornatılǵan programma bolıp tabıladı.
Provayder - informaciya resurslarini jurgiziwshi (qollap -quwatlaytuǵın ) shólkem yamasa fizikalıq shaxs.
Protokol - bul apparat hám programmalıq támiynattıń sáykes keliwin támiyinlew ushın kompaniyalar ámel etetuǵın qaǵıydalar kompleksi.
Internet túrli dárejedegi protokollar kompleksi astında isleydi, olar (protokollar shańaraǵı yamasa stek) TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) dep ataladı. TCP/IP stekida kóp sanlı protokollar hám ámeliy qatlam xızmetlerin tóplanǵan. (Esletpe: birdey termin protokolǵa da, informaciya resursına da, programmaǵa da tiyisli bolıwı múmkin).
Mısal ushın :
FTP (Fayl uzatıw protokolı ):
• tarmaqqa kirisiw, fayllar hám kataloglardı dizimge alıw hám fayllardı uzatıw ushın paydalaniletuǵın protokol ;
• fayl arxivları sisteması - Internette aqırǵı 10 -15 jıl dawamında tóplanǵan barlıq túrdegi maǵlıwmatlardıń (tekstler, programmalar, filmler, fotosuratlar, audio jazıwlar hám basqalar ) úlken bazası ;
• birdey nomdagi protokol járdeminde fayllardı almaslawda paydalanıwshı interfeysi.
(Interfeys - bir kompyuterdi basqa kompyuterge jalǵaw ushın mólsherlengen programmalıq támiynat yamasa apparat ; paydalanıwshınıń programma menen óz-ara baylanıs qılıw usılı.
HTTP (Hypertext Transfer Protocol) - gipertekstni uzatıw, World Wide Web WWW tarmaǵındaǵı aralıqtan gipertekst maǵlıwmatlar bazalarına kirisiw ushın protokol.
POP, SMTP - kiretuǵın hám shıǵıwshı elektron pochtanı uzatıw protokolları.
NNTP - bul jańalıqlardı uzatıw hám telekonferenciya.
Tiykarǵı Internet resurslariniń qısqasha xarakteristikası :
FTP - joqarıǵa qarang
Usenet - bul Internet-telekonferensbaylanis sisteması. Sistema elektron daǵazalar taxtası principi tiykarında qurılǵan, hár qanday paydalanıwshı óz maǵlıwmatların Usenet jańalıqlar gruppalarınan birine jaylastırıwı múmkin jáne bul maǵlıwmatlar bul jańalıqlar toparına jazılıw bolǵan basqa paydalanıwshılar ushın da ámeldegi boladı.
WAIS - bul Internette tarqatılǵan maǵlıwmat qıdırıw sisteması. Ol WWW hám Gopher sıyaqlı basqa Internet informaciya serverlerinde qıdırıw sisteması retinde keń qollanıladı.
LISTSERv - qatań aytqanda, Internet xızmeti emes, bálki BIT-NET tarmaǵınıń pochta dizimleri sisteması (bilimlendiriw mákemeleri tarmaǵı ). Biraq, ol global kompyuter tarmaqlarında júdá ataqlı derek esaplanadı.
LISTSERv elektron pochta transportı retinde paydalanıw ushın arnawlı islep shıǵılǵan. Oǵan ınteraktiv kirisiw qıyın. Dúnya boylap qızıǵıwshılıq gruppaları tárepinen islengen júzlegen LISTSERvlar bar.
WHOIS - xızmet tarmaq paydalanıwshıları, olardıń elektron pochta mánzilleri hám ápiwayı mánzilleri, identifikatorlari hám haqıyqıy ısımları haqqındaǵı maǵlıwmatlardı óz ishine aladı.
Hytelnet - bul Internet degi eń áyyemgi informaciya texnologiyalarınan biri bolǵan keń qamtılǵan maǵlıwmatlar bazası. Evropa hám Amerika universitetleri, mámleket keńseleri hám xalıq aralıq shólkemlerdiń kóp sanlı kitapxanalarınıń jergilikli maǵlıwmatlar bazaları mánzilleri dizimin óz ishine aladı.