International congress of byzantine studies belgrade, 22 27 august 2016

Georgios Chr. Tsigaras
Democritus University of Thrace, Department of History and Ethnology, Komotini, Greece; 
[e-mail]
Εικόνες του 15
ου
και 16
ου
αιώνα από την Ξάνθη
Στην ανακοίνωση αυτή παρουσιάζονται 7 εικόνες του 15ου και 16ου αιώνα, οι οποίες 
βρίσκονται στη Μονή Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας, στο Εκκλησιαστικό Μουσείο της Μητρόπολης 
Ξάνθης και στο Ναό του Ακαθίστου Ύμνου της πόλης αυτής.
Ὁ 15ος αιώνας εκπροσωπείται από τρεις εικόνες: τοῦ Χριστοῦ στὸν τύπο του Μεγάλου 
Αρχιερέα, και της Δεόμενης Θεοτόκου που βρίσκονται στο τέμπλο του καθολικού της Μονής 
Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας, καθώς και της βρεφοκρατούσας Θεοτόκου στον τύπο της Ελεούσας, 
που βρίσκεται σε προσκυνητάριο του Ναού του Ακαθίστου Ύμνου της Παλιάς Ξάνθης. Πρόκειται 
για ἰδιαίτερα επιμελημένα έργα, τα οποία φιλοτεχνήθηκαν από εργαστήρια που ακολουθούσαν 
κρητικά πρότυπα και αντανακλούν τις καλλιτεχνικές τάσεις που επικρατούσαν στην εκκλησιαστική 
ζωγραφική στα τέλη του 15ου αιώνα.
Είναι ενδιαφέρον ότι τα έργα αυτά, όπως και οι εικόνες του 16ου αιώνα, αντανακλούν 
περιόδους ακμής, αλλά και περιόδους μεγάλων ιστορικών αλλαγών που σημειώνονται στην 
Ξάνθη. Τον 15ο και τον 16ο αιώνα η Ξάνθη αποτελεί το καταφύγιο των Χριστιανών της ευρύτερης 
περιοχής. Η πόλη γνωρίζει έντονη αστικοποίηση, παραμένει, ωστόσο, μια μικρή πόλη με αμιγή 
όμως χριστιανικό πληθυσμό. 
Ο 16ος αἰώνας εκπροσωπείται από μια σειρά εξαιρετικής ποιότητας φορητές εικόνες, που 
διακοσμούσαν μοναστικά ιδρύματα, όπως η εικόνα της Δέησης, δύο εικόνες της Θεοτόκου στον 
τύπο της Οδηγήτριας, και ο εντυπωσιακός ξυλόγλυπτος και ζωγραφιστός σταυρός τέμπλου 
με τα Λυπηρά, που προέρχεται από τη Μονή των Ταξιαρχών και χρονολογούνται στα τέλη του 
16ου αιώνα. Πρόκειται για έργα ζωγράφων που ακολουθούν με συνέπεια και άριστη τεχνική 
κατάρτιση καλά κρητικά πρότυπα, ενώ στις εικόνες αυτές μπορούν να ανιχνευτούν και τα ιδιαίτερα 

---

790
προσωπικά καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά των ζωγράφων. Ορισμένα από τα έργα αυτά είναι 
πιθανό να προέρχονται από το Άγιον Όρος, ενώ άλλα μπορούν να αποδοθούν σε τοπικά ή και 
βορειοελλαδίτικα καλλιτεχνικά εργαστήρια.