Intellektual tizimlar

6.5.  Ishonchlilik koeffitsenti (KU) 

KU  naniq  mantiq  nomi  bilan  matematika  sohasida  ishlatiladi. KU  -1  dan  1 

gacha  bo‘lgan  belgalarga  ega  bo‘lishi  mumkin.  Manfiy  KU  belgisi  noto‘g‘ri 

qoidaning  ishochlilik  darajasini,  musbat  belgi  esa  to‘g‘riligini  ko‘rsatadi.  KU=-1 

qonuni mantiqqa ega emas. 

Keltirilgan  KU  qoidasi 0,9  ga birlikga teng bo‘lsa ham,  qoidaning birinchi 

shartiga ko‘ra 0,6 ga teng KU foiz ko‘rsatkichi pasayotganini takidlash kerak emas.  

Bundan tashqari, agar soliq tebransa (ikkilansa) (yo ortib yo kamaysa) KU 0,8 ga 

teng bo‘lsagina soliqning kamaytirishni tahmin qilish mumkin. Unday holda qoidani 

quydagicha izohlash mumkin: 

YeSLI PROTSENTNIE STAVKI = PADAYuT (KU = 0.6) I 

NALOGI UMENShAYuTSYa (KU=0.8), 

TO UROVEN SEN NA BIRJE = RASTET (KU pravila = 0.9) 

 

Agar foiz stavkasi = (KU = 0.6) pasaysa hamda soliqlar (KU = 0.8) kamaysa, 

birjadagi narx darajasi= o‘sadi (KU qoidasi = 0.9)  

  Ishochlilik  koeffitsenti  hisoblangan  birjadagi  narx  darajasi  quydagi  tarzda 

hisoblab  chiqilgan  holda  o‘sib  borishi  mumkin:  agarda  I  mantiqiy  operatori 

taqsimlagan qoidaning hamda barcha qoidalar uchun KU ko‘paytirilsagina shartli 

ravishda minimal KU tanlanadi. 

 

           (minimum (0.6, 0.8)) *0.9 " 0.6*0.9 = 0.54 

 

Ishochlilik  koeffitsenti  hisoblangan  birjadagi  narx  darajasi  quydagi  tarzda 

hisoblab  chiqilgan  holda  o‘sib  borishi  mumkin:  agarda  I  mantiqiy  operatori 

taqsimlagan qoidaning hamda barcha qoidalar uchun KU ko‘paytirilsagina shartli 

ravishda minimal KU tanlanadi. 

 

           (minimum (0.6, 0.8)) *0.9 " 0.6*0.9 = 0.54 

 

---

58 

 

Demak,  KU  =  0,54  teng  bo‘lganda  birjadagi  narx  darajasi  pasayadi  deyish 

mumkin.      Birjadagi  narx  darajasining  o‘sishi  to‘risidagi,  biroq  boshqa  bir  talay 

shartlarga ega mantiqiy xulosa bilan yana bir qoidani oladigan bo‘lsak, birinchi va  

ikkinchi qoidaning xulosasi uchun KU ning maksimalini tanlash lozim. Bir qarashda 

bu juda murakkab dek ko‘rinadi, shu sababli misol keltiramiz.  

Eng avvalo umumiy printsiplarni ifodalab olamiz.  

1. 

I mantiqiy operatori orqali bo‘limlarga ajratilgan shartli qoidalar uchun KU 

dan maksimal KU belgisini tanlash. 

2. 

Agar qoidada ILI operatori bo‘lsa, ILI peratori bilan bog‘langan I mantiqiy 

operatori orqali bo‘limlarga ajratilgan shartli qoidalar uchun KU dan maksimal KU 

belgisini tanlash. 

3. KU qoidasini tanlangan KU ga ko‘paytirish. 

4.  Agarda  birxilda  mantiqiy  xulosaga  ega  bir  necha  qoidalar  mavjud  bo‘lsa, 

barchasini orasidan maksimal KU ni tanlab olish kerak.  

Bir xilda S mantiqiy xulosaga ega ikkita qoidani ko‘rib chiqamiza: 

     Agarda A (KU=0.Z) va V (KU=0.6) bo‘lsa, u xolda S (KU=0.5) 

            agarda D (KU=0,4) va Ye (KU=0.7) bo‘lsa, 

             u xolda S (KU=0.9) bo‘ladi. 

Keltirilgan S mantiqiy xulosa uchun KU qoidalarida quydagicha hisoblanadi: 

 maximum  ((minimum  (0.3,0.6)  *0.5),(minimum  (0.4,0.7)  *0.9))  =  maximum 

((03*0.5),(0.4*0.9))=maximum(0.15,0.36) = 0.36 

Misol tariqasida ILI mantiqiy operatorining foydalanish bilan keltiramiz: 

Agar A (KU-0.3) va V (KU-0.6) yoki D (KU-0.5) bo‘lsa, u xolda S (KU-0.4) 

bo‘ladi. 

Yuu misolda S mantiqiy xulosa uchun KU quydagicha hisoblanadi: 

maximum (minimum (0.3,0.6), 0.5) *0.4 = maximum (0.3,0.5) *0.4 =0.5*0.4=0.2