Institutim bilan faxrlanaman

-чи ва –соз аффикслари синонимияси
-чи аффикси маълумки, ўзбек тилида ўзакдан англашилган предметни ясовчи, тузатувчи шахс маъноларини ифодаловчи шахс отлари ҳосил қила олади: тунукачи, пичоқчи, муқовачи. Ҳозирги ўзбек тилида асосан, шу уч сўз таркибидагина –чи аффикси шундай маънони ифодалаб келганлиги кузатилади. Луғатлар ўрганилиб чиқилганда, деярли барча ҳолларда ясовчи, тузатувчи шахс маънолари асосан, -соз аффикси орқали ясалганлиги кўзга ташланади: соатсоз, машинасоз, тракторсоз, станоксоз, кемасоз каби.
Маълумки, -соз аффикси тожикча сохтан-«ясамоқ» феълидан бўлиб, ўзбек тилига аффикс сифатида қабул қилинган. Шунинг учун ҳам негизда ифодаланган предметни ясаш, созлаш, тузаташ билан шуғиланувчи шахс оти ясайди. Асқар пичоқсоз асли номи Асқархўжа атоқли пичоқсоз эди. Бу – пичоқчи кескир пичоқлар ясаб, шуХрат қозонган.
Булардан ташқари –чи ва –паз, -чи ва –гўй, -чи ва -дўз каби аффикслар ҳам ўзаро синонимик муносабатга кириша олади: сомсачи //сомсапаз, абобчи // кабобпаз, патирчи //патирпаз, маслаҳатчи //маслаҳатгўй, насиҳатчи // насиҳатгўй, латифачи //латифагўй, этикчи //этикдўз, дўппичи // дўппидўз ва ҳ.
Грамматик синонимия. Нонни енг - нондан енг, уйга жўнамоқ - уй томон жўнамоқ каби ҳодисаларда грамматик маънодошлик мавжуд.


5. АФФИКСАЛ АНТОНИМИЯ

Морфемик антонимия деривацион морфемалар орасидагина мавжуддир. Унга мисол сифатида -ли ва -сиз аффиксларини келтириш мумкин: андишали-андишасиз, баракали-бебарака, бахтли-бахтсиз.

Морфема вариантлари. Морфема нутқда турли варинатларга эга бўлади. Мисол сифатида қаратқич келишиги инвариант шаклининг вариантларини кузатайлик:
а) поэтик вариант: боғин меваси;
б) тарихий вариант: маним;
в) диалектал вариант: китобтинг;
г) фонетик вариант: менинг.
Келишик парадигмасига кириш ҳуқуқига фақат инвариант шаклгина эга.
Ўзбек тилига ўзлашган аффикслар: а) арабча аффикслар: -ий, -вий, -ан қўшимчалари; б) форсча-тожикча аффикслар: ба-, бе-, но-, сер-, -хона, гуй, ванд сингари қўшимчалар ҳам ўзбек тилига ўтган каби.