Institutí NÓkis filialí «Veterinariyada kàsip etikaSÌ»

25-Tema. Sharwashiliq o’nimlerin islep shig’ariw ha’m qadag’alawda veterinariya qa’nigelerinin’ ka’sip etikasi
Bu’gingi ku’nde islep shig’ariw a’meliyatinda haywanlar o’nimdarlig’i ha’m rezistentligin asiriw, ku’nlik semiriwdi jedellestiriw a’hmiyetli boliwi menen birge, insanlar salamatlig’i ushin ziyansiz ha’m joqari aspali go’sh o’nimleri jetisitirw a’hmiyetli esaplanadi.
Respublikamiz xalqin ekologiyaliq jaqtan taza sharwashiliq o’nimleri menen ta’miynlewde, o’nimdar sharwa mallari ha’m u’y quslarin salamat halda saqlaw, o’stiriw ha’mde tu’rli keselliklerden qotg’awg’a tiykarg’i itibardi qaratiw lazim. Sog’an muwapiq sharwashiliq islep shig’ariw a’meliyatinda tiykarg’i itibar, alinatug’in o’nimlerdin’ sapa ko’rsetkishlerine qaratilg’an. Sharwashiliqtan alinip atirg’an o’nimlerdi qadag’alaw tikkeley fermer xojaliqlarinda, qusshiliqta(parrandachilik), go’sh ha’m su’t ka’rxanalarinda ha’mde diyqan bazarlarinda sho’lkemlestirilgen vet-san ekspertiza laboratoriyalarinda a’melge asiriladi. Bunnan tisqari adamlar tutiniwi ushin jetistirilgen aziq-awqat o’nimlerin duris tasiwdi sho’lkemlestiriw, saqlaw ha’m qayta islewdi gu’zetip turadi. Go’sh tekseriwdin’ a’piwayi usillarinan biri standart usili esaplanadi. Bul usil go’shtin’ jan’alig’in aniqlawda ayriqsha a’hmiyetke iye, sog’an muwapiq standart usildin’ haqiqiy aniq ko’rsetkishine sensor(organoleptik) tekseriw usillarinan tisqari bakterioskopiya, mis ku’kininin’ reaksiyasi, ushiwshan’ may kislotalari ha’m aminli-ammiak azotin aniqlaw menen erisiledi.

26-27-Tema. Ilimiy izertlewlerdi rejelestiriw ha’m engiziwde veterinariya qa’nigelerinin’ ka’sip etikasi. Ilimiy izertlewlerdi o’tkiziw ha’m analizlewde veterinariya qa’nigelerinin’ ka’sip etikasi
Joqarı hám orta arnawlı bilimlendiriw Ministirligi sistemasında 1999-jıl dekabr ayınan baslap joqarı oqiw orınları hám ilimiy izertlew jumısları ilimiy-izertlew iskerligin kompleks bahalawdıń reyting sisteması engizildi.
Ministrlik joqarı oqiw orınları hám ilimiy izertlew jumıslarınıń esabat jılındaǵı ilimiy-izertlew iskerligin kompleks bahalaw haqqindaǵı Rejesi islep shıǵıldı ha’m bul Rejege muwapıq bilim jurtlarında ilimiy izertlew jumısları alıp barılmaqta. Ulıwma qaǵıydalarda keltiriwinshe:
Intalı studentler menen islew bólimi (bunnan keyin bólim)-joqarı tálim mekemesinde intalı studentlerdi anıqlaw, olardı ilimiy-izertlew, dóretiwshilik iskerlikke tartıw hám báǵdarlaw, kafedra fakultetlerde buǵan baylanıslı alıp barılıp atırǵan islerdi muwapıqlastırıwshı hám basqarıwshi shólkemlestirilgen oray bolıp tabıladı.
Intalı studentler menen islew bólimi-kadrlar tayarlaw milliy da’stu’rin ámelge asıriwdiń sapa basqıshı talaplarınan kelip shıǵıp, intalı studentlerdi anıqlaw hám tańlaw, olardı pán tarawları boyınsha ilimiy-izertlew xızmetlerine jóneltiriw, studentlerge óz talantin ámelge asiriwleri hám rawajlandırıwları ushın ilimiy ortalıq hám shólkemlestirilgen sharayat jaratıw, bul jumısqa ilimiy mektepler hám ilimpazlardıń aktiv qatnasın támiyinlew, kafedralarda alıp barılıp atırǵan aktual ilimiy-izertlew, dóretiwshilik jumıslarǵa studentlerdi aktiv qatnasıwǵa tartiw, kásiplik tayarlıq boyınsha olardı dóretiwshilik, intellektuallıq potencialın rawajlandırıw boyınsha xızmetlerin jóneltiriw, muwapıqlastırıw hám basqarıw maqsetinde sho’lkemlestiriledi.
Intalı studentler menen islew bóliminiń wazıypaları.
Intalı studentler menen islew bólimi-intalı studentler menen islewdi shólkemlestiriw boyınsha tómendegi xızmetlerdi júrgizedi:
-intalı studentlerdi anıqlaw hám tańlaw, beyimligine qaray, olardı maqsetli tayarlawdı shólkemlestiriw;
-intalı studentler iskerligin qáliplestiriw hám rawajlandırıw da’stu’rin islep shıǵıw;
-studentler ilimiy jámiyeti iskerligin jóneltiriw muwapıqlastırıw ;
-tálim alıp atırǵan intalı studentlerdiń intellektuallıq potencialın turaqli ra’wishte anıqlap barıw ;
-studentlerdi ilimiy-izertlew, dóretiwshilik jumıslarǵa, ilimiy do’gerekler (laboratoriya ) ge aktiv tartıw;
- Respublika hám xalıq aralıq kólemde ótkeriletuǵın ilimiy ánjumanlar, pán olimpiadaları, seminarlar, tańlawlarda intalı studentlerdiń qatnasıwın támiyinlew;
-Ózbekstan Respublikası Mámleket stipendiyalari «Umid» fondı, shet el fondlar grantlarina,belgili stipendiyalarga usınıs qılıw;
-shet el tálim mákemeleri hám ilimiy oraylarına intalı studentler hám jas qánige-ilimpazlardıń barıwına usınıs beriw hám shólkemlestiriw;
-intalı studentler ortasında úzliksiz túrde sotsiologik izertlewler ótkeriw.
Studentlerdi ilimiy-izertlew jumıslarına aktiv báǵdarlaw boyınsha bólim tárepinen tómendegi wazıypalar boyinsha iskerlik alıp barıladı:
- studentlerge óz qa’biletin ámelge asiriwlari hám rawajlandırıw ushın ilimiy ortalıq hám sharayat jaratıw, bul jumısqa ilimiy mektepler hám ilimpazlar, professor -oqıtıwshılardıń aktiv qatnasın támiyinlew;
-kafedralarda alıp barılıp atırǵan aktual ilimiy-izertlew dóretiwshilik jumıslarǵa studentlerdi aktiv qatnasıwın támiyinlew;
-intalı studentlerdi socialliq qollap-quwatlaw;
-kásiplik tayarlıq boyınsha olardıń dóretiwshilik, intellektuallıq potencialın rawajlandırıwǵa qaratılǵan iskerlikke keń ilimiy jámiyetshilikti tartıw;
- intali studentlerdi ilimiy-izertlew da’stu’rleri tiykarında alıp barılıp atırǵan xızmetlerge qatnasiwin támiynlew;
-studentler ilimiy ánjumanları, seminarlarin, ilimiy-izertlew jumısları tańlawların, davra sáwbetlerin, pán olimpiadaların hám basqa ilajlardı shólkemlestiriw hám ótkeriw.
Bólim intalı studentleri menen nátiyjeli islewdi jolǵa qoyıw wazıypaların ámelge asırıwda tómendegi basqarıw iskerligin alip baradı:
-kafedralarda intalı studentler menen alıp barılıp atırǵan islerdi shólkemlestiriw, baqlaw hám basqarıw;
-studentler ilimiy jámiyeti, kishi akademiya iskerligin shólkemlestiriw, muwapıqlastırıw, jóneltiriw hám basqarıw;
- ilmiy-izertlew jumıslarında hám ózlestiriwde joqarı nátiyjelerge erisken uqıplı studentlerdi xoshametlew ilajların kóriw;
- fakultetler menen kelisilgen halda shet el tillerdi úyreniw informatsion texnologiyalardı úyreniw, qánigelik hámde basqalar boyınsha arnawlı hám maqsetli kurslardı shólkemlestiriw;
-Respublika studentler pán olimpiadası I basqıshın (tiyisli halda II basqısh ) shólkemlestiriw hám ótkeriw;
- «Eń jaqsı student ilimiy isi» tańlawın shólkemlestiriw hám ótkeriw;
-intalı studentler iskerligi boyınsha maǵlıwmatlar bazasin jaratıw hám turaqli ra’wishte túrde jańalap barıw.
Bólim tómendegi jumıslar boyınsha monıtorıng júrgizedi:
-studentler ilimiy-izertlew jumısları boyınsha kafedralardıń Pánler akademiyasınıń tiyisli tarmaq ilimiy mákemeleri ortasında integraciya procesiniń barısı;
Intalı studentler menen islew bólimi tómendegi jumıslar boyınsha járdem kórsetedi:
- intali studentlerdiń Respublika, xalıq aralıq ilimiy ánjumanlarda ilimiy lekciya menen qatnasiwinda;
- intali studentlerdiń ilimiy islenbelerin baspadan shıǵarıwda hámde olardıń ilimiy jumısları hám ilimiy islenbelerin ámeliyatqa engiziwde;
-studentlerge avtorliq gúwalıqların, patentlerin hújjetlestiriwde;
- fakultetlerde ilimiy konfrenciya, seminarlar, tańlawlardı shólkemlestiriw hám ótkeriwde, iri ilimpazlar menen ushırasıwlar ótkeriwde;
-intalı studentler, aspirantlar hám jas ilimpazlardıń ilimiy stajirovkalarin shólkemlestiriwde.
Bólim iskerligin shólkemlestiriw.
Bólim óz iskerligin ministrliktiń tiyisli buyrıǵı hám usı Reje tiykarında sho’lkemlestiredi há de alip baradi.
Bólimdiń iskerlik natiyjeliligin baqlaw - Rektor moynına, onıń iskerligine juwapkershilik -Ilimiy jumıslar hám informatsion texonlogiyalar boyınsha prorektor moynına júkletiledi. Bólimge tiyisli iskerlik boyinsha fakultet dekanları sheriklik etiwi shárt.
Da’wirlik ra’wishte alıp barǵan iskerligi haqqında bólim belgilengen tártipte joqarı shólkemlerge esabat beredi.
Hár oqıw jılı basında Bólim jumıs rejesi OTM Ilimiy Keńesi talqılawınan ótkennen son’, rektor tárepinen tastıyqlanadi.
Bólim nátiyjeli iskerlik alip barıwı ushın rektorat tárepinen tómendegi tiyisli sharayatlar jaratıladı:
-jumıs kabineti, kabinet hám jumıs úskeneleri ajratıladı;
-kompyuter kompleksi hám telefon nomeri (ishki hám sırtqı tarmaq ) menen támiynlenedi.
Bólim óz quramına kiretuǵın studentler ilimiy jámiyeti iskerligin jóneltiredi, muwapıqlastıradı hám basqaradi.
Bólimge intalı studentler menen islewdi sapalı shólkemlestiriw maqsetinde óz iskerligine tiyisli tómendegi jumıs qaǵazların júrgiziw usınıs etiledi:
- reje (nizom);
- ish rejesi;
- sherek, jıllıq esabatlar;
- Joqarı tálimge tiyisli Ózbekstan Respublikası Prezidenti Pa’rmanlari, Ministrler Kabinetiqararları, Joqarı hám orta arnawlı bilimlendiriw ministirliginiń buyrıqları hám Hayat(Kollegiya) Qararları, rektor buyrıqları;
-fakultetler, kafedralar boyınsha intalı studentler dizimi;
- intali studentlerge berilgen usınıslar hám oǵan qosımsha hújjetler hámde fotosu’wretler;
-studentler ilimiy ánjumanları, seminarlar, olimpiada, tańlawlar ótkeriliwine tiyisli hújjetler;
-xat, arzalardı dizimge aliw kitabı.
Bólim óz iskerligi dáwirinde «Ka’malat» jaslar socially háreketi, «Umid» fondı hám basqa jergilikli hámde shet el fondlar menen sheriklik qiladi.
Bólimniń quramliq strukturası.
Joqarı talim mekemesi rektori intalı studentler menen islew bólim baslıǵın ilimiy dáreje hám ataqqa iye bolǵanlar qatarinan tayınlaydı.
Bólim baslıǵı OTM Ilimiy keńesi quramına kiredi, usı Reje tiykarında óz ıqtıyarında bolǵan xızmetkerler iskerligine juwapker.
Bólimniń quramlıq strukturasın (shtatın ) atqaratuǵın jumıs kóleminen kelip shıǵıp, tálim shólkemi rektori belgileydi.
Bunda bólimniń ayirim funktsiyaları jámiyetshilik tiykarında yamasa orındoshlik tiykarında da orınlaniwi mu’mkin. Bólim quramı tómendegilerden ibarat boladı:
- bólim baslıǵı;
-studentler ilimiy jámiyeti keńesi Baslıǵı (jámiyetshilik tiykarında );
-metodist;
Bólimniń quramındaǵı xızmetkerlerge mıynet haqı belgilengen tártipte tayınlanadı.
Bólim baslıǵı belgilengen tártipte da’wirlik ra’wishte óz mamanlıǵın asırıp baradı.