|
21-Tema. Haywanlar keselliklerin emlewde veterinariya qa’nigelerinin’ ka’sip-etikasi
Sıyırdıń basın sál kóterip jelkesi menen birdey biyiklikte uslanadı (gelle-moyın úshmúyesh qılınadı). Operator haywannıń aldı tárepine ótip shep qolı járdeminde haywannıń oń shekesin ashadı hám oń qolı menen shiysheniń astınan uslap, onıń moyın tárepinen haywannıń awzına tıģıladı. Shiysheniń astın joqarıǵa kóterip barıw menen birgelikte haywannıń jaǵdayınan xabar alıp turıladı. Eger dári ópke tárepke ketse, haywan jótele baslaydı hám bul waqıtta dárhal dári ishiriw toqtatıladı hám haywannıń bası tómenge qayırıladı.
Eger suyıq dáriniń kólemi úlken bolsa rezina zondlardan paydalanıladı. Bunda Cherkasov zondı, standart zond, murın-tamaq zondı, mayda shaqlı haywanlar ushın zond hám medicina zondlarınan paydalanıladı. Geyde mayda haywanlarǵa zond jiberiw imkániyatı bolmasa sprincovka, shpric hám qasıqshalardan paydalanıladı.
Qaramallarǵa zond jiberiw ushın aldın zond jaqsılap juwıladı hám 2/3 bólegine vazelin súrtiledi. Operator shep qolı járdeminde sıyırdıń tilin shıǵarıb uslap turadı hám oń qolı járdeminde zondtı tóbege jóneltiredi eger zond dem alıw jolında bolsa haywan júdá tınıshsızlanadı, zond bolsa jeńil háreket etedi hám onıń sırtındaǵi ushınan dem alıw háreketleri sezilip turadı, ushına shar kiydirilse, shar isinip-bosasıp turadı. Bul waqıtta zond arqaǵa azmaz tartılıp, taǵı qaytadan qızılóńeshke jiberiledi, asqazanǵa túskennen soń, onıń iyisi kelip turadı yamasa zondtıń ushı tómenge túsirilse onnan asqazan shiresi ajrala baslaydı.
Atlarda murın-tamaq zondınan paydalanıladı. Zond murınnıń tómengi dem alıw jolları arqalı jiberilip, tamaqqa jetip barǵannan keyin, jutınıw akti menen onıń ushı qızılóńeshke ótkeriledi. Zondtıń ushı asqazanǵa jetip barǵannan keyin, onıń sırtqı ushına voronka jalǵanıp suyıq dári quyıladı.
Tabletkalardı ishiriw ushın korcang yamasa tabletka jibergishlerden paydalanıladı. Olar járdeminde yamasa qol menen tabletkalar tildiń tiykarına qoyıladı hám azǵantay suw ishiriledi. Qustıń tiline tabletka qoyıladı hám barmaq menen jiģildan tárepke súriledi. Kóp hallarda tabletkalar nan yamasa qamır arasına salınǵan túrde haywanlarǵa jegiziledi bolyus, kapsulalardı ishiriw ushın haywannıń awzı zevnik járdeminde ashılıp, dári tildiń tiykarına qoyıladı. Keyin shaqqanlıq penen zevnik awızdan alınadı hám azmaz suw ishiriledi.
Kasha halındaǵı dáriler gúrekshe járdeminde, untaq dáriler suw menen aralastırılıp, emulsiya halında ishiriledi.
Suyuk dárilerdi haywan organizmine parenteral jiberiwde aseptika hám antiseptikaǵa ámel qılınadı. Sol maqsette inekciya qılınatuǵın orınnıń terisi jún hám har qıylı pataslıqlardan tazalanıp, spirt yamasa 5% li yod nastoykası menen zıyansızlantırıladı. Inekciya ásbapları qaynatıw yamasa avtoklav usılı menen sterillenedi. Operatordıń qolı jaqsılap juwılıp, dezinfekciyalawshı eritpeler járdeminde zıyansızlantırıladı. Jiberilip atırǵan eritpeler sterillanǵan hám olardıń temperaturası bolsa dene temperaturasına jaqınlastırılǵan bolıwı kerek. Isken yamasa aldınǵı inekciyalardiǹ ornı qalǵan jaylarǵa inekciya etiw múmkin emes.
Teri astına toqımalardı ashıtpaytuǵın hám jemirmeytuǵın eritpeler jiberiledi. Qaramallarda moyınnıń orta maydanıniń joqarı bólegi yamasa gúrektiń arqası, mayda mallarda-moyın, sannıń ishki maydanı, kókirek diywalı, shoshqalarda-jelke, dize búrmesi, sannıń ishki maydanı, qusta-tós tarawına inekciya qılınadı. Inekciya etiw ushın shpricke iyne tutastırılıb, óǵan dári eritpesi tartıladı. Shpric joqarıǵa qaratılıp, ondaǵı hawa shıǵarıp jiberiledi. Eritpe alınǵan shpric oń qolǵa, bas barmaq penen kòrsetkish, ortaǹģı hám aralıq barmaqlar arasına alınıp bekkem uslanadı hám kishi barmaq penen porshenniń dástesi fiksaciya qılıp turıladı. Shep qol menen haywannıń terisin búrme payda etken túrde uslaydı, oń qoldıń qisqa hám tez háreketi menen iyneniń ushın teri astına kiritedi. Shep qoldıń bas barmaǵi járdeminde porshenniń dástesi aldıǵa súriledi. Egerde shpricti dárige bir neshe ret toltırıw tuwri kelse iyne teriden shıǵarıp alınbastan turıp shpric izbe-iz túrde toltirip turıladı. Iyneni teriden suwırıp alıwdan aldın dezinfekciyalawshı eritpe batırılǵan paxta menen iyne terige qosıp basıladı hám iyne suwırıp alınadı. Inekciya jayı zıyansızlantırıladı. Kóp muǵdardaǵı dáriler de tap sol tártipte teri astına jiberiledi hám dári Jane shprici yamasa Bobrov apparatları járdeminde jiberiledi.
Dárilerdi bulshıq et arasına jiberiwde soǵan itibar beriw kerek, inekciya qılınıp atirǵan orınnan iri qan tamırlar otpegen bolsın. Bunday jaylarǵa san, saģri maydanı, jelkeniń úsh baslı bulshıq etı, quslarda tòs bulshıq etı, shoshqalarda moyın bulshıq etleri kiredi. Inekciya etiw ushın móljellengen iyne alınıp gewdege perpendikulyar túrde 3-5 sm shuqurlıqqa bulshıq et arasına suǵıladi. Iyne shıǵarıp alınǵannan keyin, ornı dezinfekciyalawshı eritpeler menen zıyansızlantırıladı. Bulshıq etler ara inekciyalarda aseptika hám antiseptikaǵa ámel qılınbasa, abscess hám flegmonalar payda bolıwı múmkin.
Dárilerdi vena qan tamırına jiberiw ushın túrli kólemdegi shpriclar, Bobrov apparatı hám de hár qıylı ińekcion iynelerden paydalanıladı.
Venaǵa suwda jaqsı eriytuǵın dáriler jiberiledi hám jiberilip atırǵan suyıqlıq temperaturası dene temperaturasına jaqın bolıwı kerek. Minutına 20 -30 ml suyıqlıq jiberiledi.
At hám qaramallarda moyıntırıq venasına jiberiledi. Shep qoldıń pánjeleri yamasa rezina jgut penen vena qan tamırı qattı qisilip, oń qol menen iyne 45 graduslı múyesh astında haywannıń bası tárepke jónelgen túrde tamırǵa suǵiladi. Iyneden qan aǵiwi menen óǵan dárili shprictiń shlangi jalǵanadı hám shpric azmaz tómenge túsirilip, ol jaǵdayda qannıń payda bolıwı kútiledi. Bunda qan menen birge hawa kóbiksheleri de qaytıp shıǵadı. Sonnan keyin qan tamır qoyıp jiberiledi hám shpric haywannıń bası teńdey biyiklikte tutıp turıladı. Dári tawısılıwına az qalǵanda qan tamır barmaq járdeminde iyne átirapınan basıladı hám iyne shıǵarıp alınǵannan keyin jayı zıyansızlantırıladı.
Shoshqalarda dári eritpesi qulaqtıǹ sırtqı venası arqalı jiberiledi. Bunda iyneniǹ ushı qulaq sıpırası tárepke qaratıladı.
Mayda shaqlı haywanlarda dáriler moyıntırıq venasına yamasa ayaq venasına jiberiledi. Iyt hám pıshıqlarda sırtqı pánje venasına yamasa jelkeniń teri astı venasına, qoyanlarda bolsa dáriler qulaq sıpırasınıń venasına jiberiledi.
Fizioterapiya degende suw, jarıqlıq, hawa, shıpalı ılaylar, elektr, ultrafiolet nurlar, rentgen nurları hám yadroenergiyası formasındaǵı tábiyiyiy faktorlardan emlew maqsetinde paydalanıw túsiniledi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
