Institutí NÓkis filialí «Veterinariyada kàsip etikaSÌ»

31-statya. Tartıslardı sheshiw
Veterinariya tarawindaǵı tartıslar nızam aktlerinde belgilengen tártipte sheshiledi.

32-statya. Veterinariya haqqındaǵı nızamshılıqtı buzǵanlıǵı ushın juwapkershilik
Veterinariya haqqındaǵı nızamshılıqtı buzǵanlıqta ayıplı shaxslar belgilengen tártipte juwapkershilikke tartıladı.


7- Lekciya. Ma’mleketimiz sharwashilig’i aldinda turg’an mashqalalarin sheshiwde veterinariya qa’nigelerinin’ orni.
Reje:
1. Mámleketimiz sharbashılıǵı aldında turǵan máselelerin sheshiwde veterinariya qánigeleriniń ornı.
2. Haywanlar hám qustıń bas sanın kóbeytiwda veterinariya qánigeleriniń ornı.
3. Ónim islep shıǵarıw kólemin asırıwda, olardı ekalogik tárepden sapasın jaqsılawda veterinariya qánigeleriniń ornı.
Ha’mmege ma’lim xojaliqlarda toliq qiymatsiz aziqliqlardin’ isletiliwi , aziq tayarlaw texnologiyasinin’ buziliwi ha’m malxanalarda zoogigiyenik ko’rsetkishlerdin’ talap da’rejesinde emesligi, a’sirese qis ma’wsiminde kesel mallar saninin’ ko’beyiwine alip keledi. Agroximiya ha’m veterinariya laboratoriyalarinda aziqlar sapasinin’ tekseriliwi aziqlandiriwdi duris sho’lkemlestiriw ha’m keselliklerdin’ diagnostikasinda belgili a’hmiyetke iye. Sonin’ ushin sharwashiliq xojaliqlarinda profilaktik ha’m emlew ilajlarin sho’lkemlestiriwde agrotexnika, aziqliq islep shig’ariw ha’m tayarlaw texnologiyasi ha’mde zoogigiyena qag’iydalarina a’mel qiliw za’ru’r.
Jug’imsiz keselliklerge qarsi emlew ha’m profilaktik ilajlar na’tiyjeliligin asiriwda poda sindromatikasin analizlew za’ru’rligi payda boladi. Onin’ tiykarg’i ko’rsetkishlerine to’mendegiler kiredi: aqirg’i 3 jil boyinsha podanin’ ortasha su’t, go’sh, ju’n ha’m ma’yek o’nimdarlig’i ko’rsetkishleri, haywanlardin’ ortasha dene massasinin’ o’zgerip turiwi, dispepsiya keseliginin’ qis aylari, ba’lkim jaz da’wirinde de ushiap turiwi, ana haywanlarda qisir qaliwi, mastit ha’m metrit keselliklerinin’ ko’beyiwi, servis da’wirinin’ uzayiwi, su’t kislotalig’inin’ artiwi, may ha’m belok mug’darlarinin’ kemeyiwi ha’mde keton deneshelerinin’ ko’beyiwi.
Veterinariya a’meliyatinda kesel haywanlardi tekseriwde a’dettegi klinik tekseriw usillarinin’ jetilistirilip bariliwi menen bir qatarda aniq diagnostic mag’liwmatlar beretug’in fizika, ximiya ha’m biologiya pa’nlerinin’ jen’islerine tiykarlang’an rentgenoskopiya, rentgenografiya, elektrokardiografiya, ruminografiya, biopsiya, bioximiyaliq tekseriwler, lyuminissent analiz siyaqli jan’a usillar ken’ ja’riyalanbaqta.
Emlewdi ilimiy tiykarda analizlew ushin o’z aldina ag’za, sistema ha’m pu’tin organizmdegi morfologik o’zgerislerdi u’yreniw menen bir qatarda, olardin’ funkcional jag’dayin da aniqlaw za’ru’r.
Kesellikke duris diagnoz qoyiw, onin’ aqibetin aldinnan aniqlaw ha’m kesel haywandi emlew usilin tan’lawda semiotika belgili a’hmiyetke iye. O’nimdar(mahsuldor) haywanlarda zat almasiwi buziliwlarin erte aniqlaw ushin qandag’i keton denesheleri ha’m ishqoriy qosimsha, qan zardobindag’i karotin, belok, uglevod, vitaminler, kalsiy ha’m fosfor mug’darlari aniqlanadi.
Kesel haywanlarda o’nimdarliq ha’m is qa’biletinin’ qisman ya’ki toliq tikleniwi emlew na’tiyjeliliginin’ tiykarg’i ko’rsetkishleri esaplanadi. Kesellik awir o’’tken payitlarda, yag’niy haywannin’ o’nimdarlig’I ha’m is qa’bileti toliq tiklenbewi aniq bolg’anda og’an qarata o’z waqtinda tiyisli juwmaq shig’ariladi. Emlew usillari ha’m emlew qurallarin tan’lawda kesel haywannin’ tu’ri, na’sili, jasi ha’m basqa individual o’zgeshelikleri itibarg’a alinadi.
Veterinariya vrachinin’ iskerliginde profilaktik ilajlar a’hmiyetli orin iyeleydi. Bunda profilaktikanin’ teoriyaliq, metodikaliq ha’m sho’lkemlestiriw tiykarlari organizmnin’ sirtqi ortaliq penen o’z-ara baylanislilig’in ta’miynlewge tiykarlang’an uliwma biologiya nizamina mas keliwi kerek. Bul nizamnin’ a’hmiyeti sonnan ibarat, ha’r qanday keselliktin’ payda boliwi da, onnan haywanlardin’ qutiliwi da, ko’p ta’repten, sirtqi ortaliq sha’rayatlarina baylanisli, ha’r qanday kesellikte de patalogik process o’z aldina ag’za shen’berinen shig’ip, belgili da’rejede basqa sistemalardi da qamtip aladi.