|
11-Tema. Ja’ma’a’ttegi psixologiyaliq jag’day ha’m oni optimallastiriw usillari
Ózbekstan Respublikası mámleket ǵárezsizligine erisip, ekonomikalıq hám social rawajlanıwdıń ayrıqsha jolin tańlaShi kadrlar tayarlaw struktủrası hám mazmunın qayta dủziwdi zárúr etip qoydı hám qatarilàjlar kóriwdi: " Tálim tuwrısında" gi Nızamdı engiziwdi (1992 jıl ); jańa oqıw rejelerı, programmaları, sabaqlıqların engiziwdi, zamanagóy didaktik támiynattı islep shıǵıwdı ; oqıw orınların attestaciyadan ótkeriwdi hám akkreditaciyalaShni, jańa tipdagi tálim mákemelerin dủziwdi talap etdi.
Mektepge shekem bilimlendiriw tarawında úylerde dủziletuǵın balalar boģchalari hám de " balalar boģchasi-mektep" kompleksi tarmaǵı rawajlanıp barıp atır. Balalarǵa shet tillerdi, xoreografiya, sủwretleytuǵın hám muzıka màdeniyi, kompyuter sawatlı adamlıǵı tiykarların úyretiwshi 800 den artıq gruppa dủzilgen.
Jańa tipdagi mektepler hám ulıwma bilim beriw oqıw orınları tarmaǵı rawajlanıp barıp atır. Házirgi kúnde 238 licey hám 136 gimnaziya islep tủrıptı. " Saw áwlad ushın", " Ruwxıylıq hám bilim", " Ekonomikalıq tálim", " Awıl mektep", " Rawajlanıwda nuqsanı bolǵan balalardı tiklaSh" hám basqa tarmaqtastủrlari ámelge asarilmoqda. Respublika ulıwma bilim beriw mekteplerinde 435 mińnen aslam oqıtıwshı islep atır, olardıń 73 %i joqarı maǵlıwmatlı bolıp tabıladı.
Miynet bazarın, bárinen burın awıllıq jaylarda miynet bazarın Qáliplestiriwdiń aymaqlıq qásiyetlerin esapqa alǵan halda óner-texnika tálimin qayta dủziwge kiriwildi. Házirgi kúnde bul sistemada jámi 221 mıń kisin tálim menen qamtıp alǵan 442 oqıw ornı, Sonday-aq, 209 kásip-óner mektep, 180 kásip-óner liceyi hám 53 biznes-mektep islep tủrıptı. Búgingi kúnde baslanģich kásip-óner tálimi oqıw orınlarında derlik 20 mıń oqıtıwshı hám maman qánigeler islep atır.
Respublikada jámi 197 mıń kisi tálim alıp atırǵan 258 orta kásip-óner tálimi oqıw ornı islep tủrıptı. Olarda derlik 16 mıń oqıtıwshı hám injener-pedagog xızmetkerler miynet qılıp atır.
Ózbekstan joqarı mektep sisteması 58 joqarı oqıw ornın, Sonday-aq 16 universitet hám 42 instituttı óz ishine aladı, olarda 164 mıńlaba tálim alıp atır ; 16 universitettiń on ekewi Ózbekstan ǵárezsizlikke erisken dáslepki eki jılda sol taptı. Joqarı oqıw orınlarında islep atirǵan 18, 5 mıń oqıtıwshınıń 52 %i pán doktorı hám pán kandidatleri bolıp tabıladı. Joqarı tálimde kadrlar tayarlawdı oraylaShtirishdan huqıqıy jóneliske ótkeriw jumısı alıp barılmaqta, oqıw orınlarınıń tarmaǵı keǹeymoqda, universitet tálimi rawajlanıp atır. Bilimlerdiń jańa tarmaqları boyınsha kadrlar tayarlaw baslab jiberildi, joqarı mektepti kóp basqıshlı sistemaǵa ótkeriw ámelge oShirilmoqda. Abitủrientler hám studentlerdiń bilim dárejesin test hám reyting tiykarında bahalawnıǹ aldıńǵı usılları engizilip atır.
Joqarı maman ilimiy hám ilimiy-pedagog kadrlar sapasına asqan talaplarǵa muwapıq aspirantủra hám doktoranturada kadrlar tayarlaw jumısı keǹeymekte. Joqarı attestaciya komissiyası dủzildi. Respublikada derli 4 mıń aspirant bolıp, olardan 69 %i joqarı tálim sistemasında hám 31 %i ilimiy-izertlew institutlarında tálim alıp atır. Jámi ilimiy hám ilimiy-pedagog kadrlardıń 8 %ın pán doktorları hám 37 % ın pán kandidatları quraydı.
Kadrlar mamanlıǵın tayarlaw hám olardı qayta tayarlaw sistemasında 23 institut, 16 fakultet, 4 oray hám 14 ilmiy tájriybe tayarlaw kursları islep tủrıptı.
Intalı balalar hám oqıwshı jaslardı qollap -quwatlaSh boyınsha mámleket siyasatı tủraqlıqadamlik menen alıp barılmaqta. Uqıplı óspirim hám qızlardı ızlep tabıw, olarǵa kómeklaIsik, olardıń qábileti hám uqıpın ósiriw boyınsha arnawlı fondlar dủzildi, qábiletli jaslardı sırt eller degi jetekshi oqıw orınları hám ilimiy oraylarda oqıtıw hám stajirovkadan ótkeriw jolǵa qoyıldı.
Pán hám bilimlendiriw tarawında xalıq aralıq baylanıslar keńeyip barıp atır.
Soģan qaramay, ámelge asırılǵan ózgerisler kadrlar tayarlaw sapasın tayarlaw, mámleketti sociallıq-ekonomikalıq rawajlandırıw talaplarına muwapıq bolıwın támiyinley almadı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
