Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси

этилиши устидан жамоатчилик мониторингини олиб боришга қаратилган 
чора-тадбирларни ўзида мужассам этиши керак.»
1
.
Инсоннинг асосий ҳуқуқ ва эркинликларининг рўйхати ва мазмуни Инсон 
ҳуқуқлари умумжаҳон декларациясида мустаҳкамлаб қўйилган бўлиб, мазкур 
ҳужжат одатда дунёнинг виждони, инсоният маънавиятининг эталони деб номла-
нади. БМТ Низоми каби, мазкур тарихий ҳужжатда ҳақиқат ўз тасдиғини топган: 
барча инсонлар эркин ва инсоний қадр-қиммат ва асосий, табиий ҳуқуқларда 
тенг туғиладилар. Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларациясида ирқи, тана ран-
ги, жинси, тили, дини, сиёсий ёки бошқа эътиқодларидан, мол­мулки, табақаси 
ёки бошқа ҳолатидан қатъи назар ҳар бир инсоннинг эҳтиёжларсиз ва ўз шах-
сий даҳлсизлиги учун ҳадиксирамай яшаш ҳуқуқи, сўз ва эътиқод эркинлиги, 
адолатли ва бутун дунёда тинчликга бўлган ҳуқуқи мустаҳкамлаб қўйилган.
Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси қабул қилинган кун — 1948 йил 
10 декабр — бутунжаҳон байрами бўлиб қолди, чунки, мазкур ҳужжат барча 
учун камситишларсиз, инсонга эркин ва мақбул шароитларда ижтимоий адо-
латни эълон қилган биринчи ҳужжатлардан бири эди.
Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси асосида ўнлаб ҳужжатлар: юри-
дик кучга эга бўлган пактлар, конвенциялар, протоколлар ишлаб чиқилди. Улар-
да демократия ва бағрикенглик, яъни бошқаларнинг фикрлари, динга эътиқод, 
уларнинг ўзини тута билиши, инсон ҳуқуқлари ва эркинликлари, тинчлик 
ва тараққиёт умумэътироф этилган универсал қадриятлар мақомига эгалиги 
тўғрисида қатъий фикрлар юритилади. Инсон ҳуқуқларини мустаҳкамлаш 
ва ҳимоя қилишда таълимнинг роли кўплаб халқаро ҳужжатларда қайд 
этилади. 
Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси қабул қилингандан кейинги ўн 
йилликларда БМТ, ХСТ, ХМТ, ЮНЕСКО, Европа Кенгаши, ЕХҲТ ва бошқа 
1 Каримов И. А. Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва 
фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси / Демократик ислоҳотларни янада 
чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини шакллантириш — мамлакатимиз тараққиётининг 
асосий мезонидир. — Т. 19. — Т.: Ўзбекистон, 2011. — Б. 96–97.

---

5
халқаро ташкилотлар кўплаб муҳим фундаментал ҳужжатларни қабул қилдики, 
уларда инсон ҳуқуқлари соҳасидаги таълимни инсонпарварлик ғоялари асосида 
қуриш тўғрисидаги қоидалар ривожлантирилди. Хусусан, 1974 йил 19 ноябрь 
куни ЮНЕСКОнинг Бош конференцияси томонидан Халқаро тушуниш,