Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси

Бош Ассамблея 1993 йилда Инсон ҳуқуқлари бўйича Олий комиссар 
лавозимини таъсис этиш тўғрисидаги резолюциясини қабул қилди. Инсон 
ҳуқуқлари бўйича Олий комиссар Бош котиб томонидан тайинланади 
ва унинг ўринбосари ҳисобланади.
Хавфсизлик Кенгаши — БМТнинг шундай органики, БМТ Уставининг 
24­моддасига кўра, унга халқаро тинчлик ва хавфсизликни қўллаб­қувватлаш 
бўйича асосий масъулият юклатилган. БМТ фаолиятини инсоннинг асосий ҳуқуқ 
ва эркинликларини оммавий ва қўпол равишда бузилишини бартараф этиш учун 
ҳам янада фаоллаштириш зарурдир, чунки, инсон ҳуқуқлари ва эркинлик ларини 
бузилиши тинчлик ва халқаро хавфсизлик учун хавф, таҳдид солади ва халқаро 
жиноий қилмиш ҳисобланади. БМТ Уставининг VII бўлимига биноан, бундай 
ҳуқуқбузарликни йўқ қилиш учун чоралар қўллаши мумкин ва шартдир. Бироқ, 
қуролли кучлардан фойдаланиш билан боғлиқ чоралар, давлатлар томонидан 
индивидуал тартибда ва фақат БМТ номидан Хавфсизлик Кенгаши қарори асо-
сида қўлланилиши мумкин. БМТнинг ҳар бир аъзоси Хавфсизлик кенгаши ёки 
Бош Ассамблеяга ҳар қандай низо ёки вазият тўғрисида, тинчлик ва халқаро 
хавфсизликка таҳдид солувчи вазиятни бартараф этиш (БМТ Устави 35­мод-
даси, 1­банди) учун бирор бир чорани қабул қилишни сўраб мурожаат қилиши 
мумкин. Хавфсизлик Кенгашинингг инсон ҳуқуқларини жиноий бузилишини 
бартараф этиш бўйича санкция ларни қўллаш тўғрисидаги қарори БМТнинг 
барча аъзолари учун мажбурийдир.
Иқтисодий ва Ижтимоий Кенгашга (ЭКОСОС) БМТ Уставининг 62­мод-
дасига биноан “барча учун инсон ҳуқуқлари ва асосий эркинликларини ҳурмат 
қилиш ва уларга риоя қилишни рағбатлантириш мақсадларида тавсиялар қилиш” 
ваколати берилган. У Бош Ассамблеяга тақдим этиш учун инсон ҳуқуқлари 
бўйича конвенциялар лойиҳаларини тақдим этиши ва халқаро конференция лар 
чақириши мумкин. БМТ Уставининг 68­моддасига биноан Кенгаш “иқтисодий 
ва ижтимоий соҳаларда ва инсон ҳуқуқларини рағбатлантириш бўйича комиссия-
лар тузади”. Кенгашга инсон ҳуқуқлари масалаларида ёрдам кўрсатиш мақсадида 

---

111
ЭКОСОС: Инсон ҳуқуқлари бўйича комиссияни; Аёллар аҳволи бўйича комис-
сия ни; Иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар бўйича қўмитани таъсис этди.
ЭКОСОС ўз фаолиятини сессиялар бўйича қўмиталари — Иқтисодий, Ижти-
моий ва Мувофиқлаштирувчи қўмиталари ёрдамида амалга оширади. Инсон 
ҳуқуқлари масалалари бўйича ҳужжатларни Ижтимоий қўмита тайёрлайди. 
Унинг маърузалари ЭКОСОСнинг ялпи йиғилишларида тасдиқланади.
Ундан ташқари, БМТ Бош котибининг дунёнинг барча ҳудудларида