Inson turmush tarzining rivojlanishi yangi yangi kashfiyotlarning yartilishiga sabab bo`lmoqda

II-BOB. KOMPYUTER TARMOQLARI HAQIDA TUSHUNCHA

2.1. Global tarmoq turlari va ularning o‘ziga xos xususiyatlari.
Global tarmoqlar.
Global kompyuter tarmoqlari turli mamlakatlarda turli kit’alarda joylashgan abonentlarni birlashtiradi. Obonentlar orasida aloqa bunday tarmoqlarda telefon liniyalarida, radio aloqa, sputnik aloqa tizimlari asosida amalga oshiriladi.
Global tarmoq – dunyoning ixtiyoriy davlatidagi kompyuterlarni o‘zida birlashtirish imkoniga ega bo‘lgan tarmoq bu tarmoq Internet deb ham yuritiladi.
Internet – bu minglab lokal va mintaqaviy kompyuter tarmoqlarini bir butun qilib birlashtiruvchi butun dunyo kompyuter tarmg‘ogi. Elektron kommuniksiya hozirgi zamonda kata axamiyat kasb etmoqda. Axborot oqimlarining ko‘p marta oshib borish sharoitlarida tadbirkorlik firmalari, bank strukturasi, davlat korxonalari, boshqa tashkilot va ularning xodimlarini o‘zaro aniq ishlashini zamonaviy telekommunikatsiya va aloqa vositalarisiz, axborot va kompyuter tarmoqlarisiz tasavvur qilib bo‘lmaydi.
Internet o‘zi nima ? Internet – bu jaxon tarmoklari majmuidir. Uning juda ham ko‘p imkoniyatlari mavjud.
Internet (Internatsional Network – xalqaro kompyuter tarmog‘i) – butun dunyoni qamrab olgan global kompyuter tarmog‘idir. Xozirgi kunda Internet dunyoning 150 dan ortiq malakatlarida 100 millionlab abonentlarga ega. Har oyda tarmoq mikdori 7-11% ortib bormoqda. Internet qachonlardir faqat tadqiqot va uquv guruxlariga xizmat qilgan bo‘lsa, xozirgi kunga kelib u ishlab chiqarish doirasida xam keng qo‘llanilmoqda. Kompaniyalarni Internet tarmog‘ining tezkorligi, arzonligi, keng qamrovdagi aloqa, xamkorlik ishlaridagi qulaylik, hammaning ishlashi uchun imkon beruvchi dastur hamda ma’lumotlarning noyob bazasi uziga tortmokda.
Internet ning erkin kiriladigan arxivida insoniyat faoliyatining barcha jabhalarini qamrab oladigan axborotlarga, yangi ilmiy yangiliklardan tortib, to ertangi kungi ob-havo ma’lumotgacha bilib olish mumkin. Ayniqsa, kommunikatsiyaga muxtoj shaxslar, tashkilotlar, muassasalar uchun ko‘pincha telefon orqali tugridan tugri aloqaga nisbatan Internet infrastrukturasidan foydalanish ancha arzon tushadi. Bu ayniqsa, chet ellarda filiallari mavjud bo‘lgan firmalari mavjud bo‘lgan firmalar uchun juda qulaydir, chunki Internet ning konfidetsial noyob alokalari butun dune bo‘yicha imkoniyatga ega.
Shu bilan birga yana bir narsani aytish lozimki, yaqindan boshlab bosma nashrlarni kompyuter tarmog‘i kanali orkalitarkatish boshlandi. Tez-tez biz yoktirgan gazeta va jurnallarimizning oxirgi ma’lumotlarini WWW so‘zlaridan boshlangan manzilda ko‘rish va shu manzildan nusxasini ko‘rib olish mumkin degan so‘zlar ko‘proq uchrab turibdi. Shu bilan birga elektron nashrlar tushunchalarining qamrovi oyma-oy kengayib bormoqda. Yangi – yangi elektron usulda chop etilgan jurnallar paydo bo‘lmokda.
Internetning yaratilish tarixi.
Shu yerda internetning paydo bo‘lish tarixiga qisqacha to‘xtalib o‘tamiz. 1969 yilda AqSh mudofaa vazirligining istiqbolli tadqiqotlar agentligiga mamlakatdagi barcha harbiy muassasalardagi kompyuterlarni birlashtiruvchi yagona tarmoq yaratish topshirilgan edi. Bu tarmoq xarbiy mutaxasislarga axborot almashishga yordam ko‘rsatishga mo‘ljallangan edi. Uni yaratishda foydalanuvchilarning tizimga kirish imkoniyati, boshqa kompyuterlardagi dasturlarni ishlatish(ulardan foydalanish), fayl va habarlarni yelektron aloqa orqali uzatish va boshqalar nazarda tutilgan. Eng asosiysi, tizimni ishlab chiqaruvchilar oldiga ishonchli ayrim kompyuter yoki aloqa kanallari ishlab chiqganda xam usish qobiliyatini saqlab qoluvchi, «o‘ta chidamli» tarmoqni yaratish masalasi qo‘yilgan edi.
Internetga bog‘lanish turlari.
Internet bilan ishlash uchun biz ishlayotgan kompyuter avvalom bor internet tarmog‘iga ulangan bo‘lishi kerak. Ushbu bo‘limda internetga ulanish usullari ko‘riladi.
Internetga telefon orqali ulanish. Internetga ulanish usullari ko‘p va ular takomillashib turadi. Telefon orqali internet bilan ishlashni ikki yuli bor. Kommutatsiya qilinuvchi kanalga terminal kirish va internet qaydnomasiga kommutatsiya orqali kirish.
Terminal kirishda foydalanuvchi kompyuteri go‘yoki terminaldek (ma’lumotni komputerga kirituvchi kurilma) bo‘lib, uzoqdagi kompyuter (internet orkali ulangan) bo‘lsa, sizning kompyuteringizday bo‘ladi. Internet qaydnomasiga qo‘shimcha imkoniyatidan foydalaniladi. Internet ga ulanishning ikala usuli birgalikda ishlasa, u albatta yaxshi natija beradi.
Terminal kirishda foydalanuvchi o‘z kompyuteridagi modem va kommunikatsiya dasturlari yordamida o‘z provayderiga uy telefonidan qo‘ngiroq qilinadi va uzoqlashgan kompyuter modemi javobidan so‘ng u bilan ulanadi. Bu holda foydalanuvchi kompyuteri endi uzoqlashgan kompyuterga ulangan terminaldek ishlaydi va uzoqdagi komyuter bilan bog‘lanib, o‘z nomingiz (log bilan) va parolingizni kiritasiz. Internetga kirgandan so‘ng undan dunyo bo‘ylab sizni qiziqtirgan barcha masalalar bo‘yicha sayohat qilish imkoniyati paydo bo‘ladi.
Kommutatsiya yullari orqali IP bog‘lanishda foydalanuvchi modemi provayder kompyuteriga bog‘lanadi (telefon orkali). Bunday bog‘lanishning mohiyati shundan iboratki, bu xolda TCPFIP qaydnomasi formatida maxsus qaydnoma asosida ma’lumotlar almashishni ta’minlovchi dasturiy ta’minotidan foydalanadi. Uzoqlashgan kompyuter javob bergandan keyin bu dasturiy ta’minot foydalanuvchi xaqidagi ma’lumotlarni unga jo‘natadi. Ro‘yxatdan o‘tish muvaffaqiyatli kechsa, unda bemalol ish boshlash mumkin.

Kompyuter tarmog‘i haqida tushuncha


Kompyuterlardan turli xil masalalarni hal qilishda foydalanish mumkin. Axborot almashinish uchun magnit va kompakt disklardan foydalanish yoki boshqa kompyuterlar bilan umumiy tarmoqqa ulanish kerak bo‘ladi.

Kompyuterlarning o‘zaro axborot almashinish imkoniyatlarini beruvchi qurilmalar majmuiga kompyuter tarmoqlari deyiladi. Tarmoqning asosiy imkoniyatlari tarmoqqa ulangan kompyuterlar va axborot ashyolariga bog‘liq bo‘ladi. Axborot ashyolari deganda arxiv, kutubxona, fondlar, ma’lumotlar ombori va boshqa axborot tizimlaridagi hujjatlar yig‘indisi tushuniladi. Tarmoqdagi kompyuterlarda saqlanayotgan axborot ashyolariga ushbu tarmoqqa ulangan boshqa kompyuterlar yordamida kirish mumkin.

Kompyuterlar uchun tarmoqqa biriktirilgan holda foydalanish juda kup afzalliklarga ega. Masalan, kompyuter tarmog‘iga ulangan bir printerni barcha foydalanuvchilar birgalikda ishlatishi, biror tashkilot miqyosida hisobotni tez tayyorlash uchun uni bo‘limlarga bo‘lib, xar bir bo‘lagini alohida tarmoq kompyuterida tayyorlash mumkin. Fayllar, katologlar, printer, disklardan birgalikda foydalanish mumkin. Bu esa o‘z navbatida tejamkorliklarga olib keladi. Shuning uchun kompyuterlar tarmoqqa birlashtiriladi. Tarmoqlarning fizik jihatdan biriktirilishi (simlar yoki boshqa yo‘llar bilan) tarmoq o‘zidan o‘zi ishlayveradi, degan gap emas. Tarmoqdagi kompyuterlar tarmoq operasion sistemasida ishlaydi. Hozirda ko‘p ishlatilayotgan Windows 95 tarkibida lokal tarmoqda ishlash imkoniyatini beruvchi dasturlar mavjud.
Lokal kompyuter tarmog‘i tushunchasi nisbiydir. Bunday deyishimizga sabab, kompyuterlar bir xona (sinf xonasi), bino, tashkilot yoki bir qancha filiallardan iborat bo‘lgan tashkilot doirasida kompyuter tarmoqlari tashkil etish mumkinligidadir. Shuning uchun xam 500 metrgacha bo‘lgan masofada birlashtirilgan kompyuterlar ham lokal tarmoqqa birlashtirilishi mumkin. Lokal tarmoq maxsus simlar bilan birlashtirilgan kompyuterlar, kommunikatsiya, pereferiya (tashqi ulanadigan) qurilmalarning birgalikda foydalanishmaqsadidabiriktirilishidir.