Inson qalbiga yo’l

Inson qalbiga yo’l

Ma’naviyat haqida bir qancha da’vatlar, muhim nazariy fikrlar bildirilmasin, agar ularni jamiyat ongiga singdirish uchun doimiy ish olib bormasak, bu boradagi faoliyatimizni har tomonlama puxta o’ylangan tizimli ravishda tashkil etmasak, tabiiyki, biz ko’zlangan maqsadga erisholmaymiz, ya’ni, inson qalbiga yo’l topolmaymiz.

Barchamizga ayonki, inson qalbiga yo’l avvalo ta’lim-tarbiyadan boshlanadi, shuning uchun qachonki bu haqda gap ketsa, ajdodlarimiz qoldirgan bebaho merosini eslash bilan birga, ota-onalarimiz qatori biz uchun eng yaqin bo’lgan yana bir buyuk zot – o’qituvchi va murabbiyalarning olijanob mehnatini hurmat bilan tilga olamiz.
Bu yorug’ olamda har bir odam o’zining mehribon ota-onasiga, ustoz va muallimlarga nisbatan hamisha minnatdorlik tuyg’usi bilan yashaydi. Inson o’z umri davomida qanday yutuq va natijalarga erishmasin, qayerda, qanday lavozimda ishlamasin, maktab dargohida olgan ta’lim-tarbiyasi uning yetuk shaxs vamalakali mutaxassis bo’lib shakllanishida ulkan ahamiyatga ega ekani shubhasiz.
Muxtasar aytganda, maktab degan ulug’ dargohning inson va jamiyat taraqqiyotidagi hissasi va ta’sirini, nafaqat yoshlarimiz, balki butun xalqimiz kelajagini hal qiladigan o’qituvchi va murabbiylar mehnatini hech narsa bilan o’lchab, qiyoslab bo’lmaydi.
Shu nuqtayi nazardan qaraganda, ma’rifatparvar bobolarimizning fikrini davom ettirib, agarki dunyo imoratlari ichida eng ulug’i maktab bo’lsa, kasblarning ichida eng sharaflisi o’qituvchilik va murabbiylikdir, desak, o’ylaymanki, ayni haqiqatni aytgan bo’lamiz. Chindan ham, o’qituvchi nainki sinf xonasiga faz va ziyo olib kiradigan, balki ming-minglab murg’ak qalblarga ezgulik yog’dusini baxsh etadigan, o’z o’quvchilariga haqiqatan ham hayot maktabini beradigan mo’tabar zotdir. Ona tilimizda «maktab ko’rgan», «maktab yaratgan» degan chuqur ma’noli iboralarning mavjudligi ham bu muqaddas dargohning, zahmatkash o’qituvchi mehnatining davlat va jamiyat hayotida qanchalik muhim o’rin tutishidan dalolat beradi.
Yangi jamiyat bunyodkori bo’lmish yangi insonni tarbiyalashda hozirgi paytda mahallalarimizda samarali faoliyat olib borayotgan, bu noyob tuzilmani tom ma’noda o’zini o’zi boshqarish idorasiga aylantirishga katta hissa qo’shib kelayotgan mahalla oqsoqollari va faollari, fuqarolar yig’inlarining diniy ma’rifat va ma’naviy-axloqiy masalalar bo’yicha maslahatchilarining ijobiy ta’siri tobora ortib bormoqda. Aynan ana shu insonlarning odamlar ko’ngliga yo’l topib, ularning dard-u tashvishiga sherik bo’lib, o’z vaqtida berayotgan amaliy yordamlari, to’g’ri va o’rinli maslahatchilari tufayli oila va mahalla muhitida, butun diyorimizda tinchlik va osoyishtalik, o’zaro mehr-oqibat tuyg’ulari kuchayib borayotganini el-yurtimiz yuksak qadrlaydi. Ayniqsa, yosh yigit va qizlarimizning mustaqil hayotga kirib borishi, yosh oilalarning jamiyatdan o’ziga munosib o’rin topishida bu fidoyi va mehribon, jonkuyar odamlarning qanchalik muhim rol o’ynayotganini hurmat bilan e’tirof etishimiz lozim.
Mustaqillikning dastlabki kunlaridan boshlab yurtimizda amalga oshirilayotgan keng ko’lamli ishlarning amaliy natijasi o’laroq, adabiyot va san’at, madaniyat, matbuot sohasi mafkuraviy tazyiqdan butunlay xalos bo’lganini qayd etish joiz. Har qanday ijod namunasi, badiiy asar sinfiy bo’lishi va qandaydir g’oyaga, kommunistik mafkura manfaatlariga xizmat qilishi kerak, degan qarashlar bugun o’tmishga aylandi. Erkin ijod uchun, milliy qadriyatlarimiz va boy ma’naviyatimizni, xalqimiz tarixini, uning bugungi sermazmun hayotini to’laqonli va haqqoniy aks ettirish uchun zarur sharoitlar yaratildi.
Bugungi kunda o’z hayotini ana shunday ma’suliyatli sohaga bag’ishlangan ko’plab iste’dod sohiblari yurtimizda yangi hayot, yangi jamiyatning ma’naviy asoslarini mustahkamlash, komil insonni tarbiyalash yo’lida munosib hissa qo’shib kelmoqda. Ayniqsa, hozirgi vaqtda dunyoda kuchayib borayotgan turli ma’naviy tahdidlarning oldini olish, «ommaviy madaniyat»ning zararli ta’siridan farzandlarimizning ong-u tafakkurini himoya qilishda ilm-u fan va madaniyat jamoatchiligi, ijod ahlining o’rni va roli tobora ortib bormoqda.
Insonni, uning ma’naviy olamini kashf etadigan yana bir qudratli vosita borki, u ham bo’lsa, so’z san’ati, badiiy adabiyotdir. Adabiyotning insonshunoslik deb, shoir va yozuvchilarning esa inson ruhining muhandislari, deb ta’riflanishi bejiz emas, albatta.
Adabiyot, so’z san’ati azaldan xalq qalbining ifodachisi, haqiqat va adolat ijrochisi bo’lib keladi. Xususan, mustaqillik yillarida yurtimizda ma’naviyatimizning g’oyat muhim va uzviy qismi bo’lgan adabiyotni rivojlantirish, shoir va yozuvchilarimizning ezgu mehnatini qadrlash va munosib rag’batlantirish bo’yicha amalga oshirilayotgan ishlar o’z hosilini berayotgani, badiiy adabiyotimiz mavzular ko’lami jihatidan ham, janrlar nuqtayi nazaridan ham rang-barang bo’lib borayotgani, adabiyot maydonida yangi-yangi nomlar paydo bo’layotgani kitobxon xalqimizni albatta quvontiradi. Bularning barchasi milliy tiklanish jarayonlari qalam ahlining ijodiy izlanishlari uchun qanday katta ufqlar ochib berganini yana bir bor ko’rsatadi. Deylik, hozirgi paytda tarixiy mavzuni yoritishda – bu Imom Buxoriy yoki Imom Termiziy bo’ladimi, Jalolliddin Manguberdi yoki Amir Temur siymosini yaratish bo’ladimi, olis va yaqin o’tmishimizning hali ochilmagan sahifalarini aks ettirish bo’ladimi - buyuk ajdodlarimizning ibratli hayot yo’li tasvirlangan ko’plab asarlar dunyoga kelmoqda.
Hammamiz yaxshi tushunamiz – adabiyotda tarixiy haqiqatni tiklash bilan birga, xalqimiz adiblarimizdan bugungi kunimiz haqida, zamonamiz qahramonlari haqida yangi-yangi asarlar kutayotgani tabiiydir. Keyingi yillarda ana shunday ruh bilan yo’g’rilgan bir qancha she’riy asarlar paydo bo’layotganini mamnuniyat bilan ta’kidlash joiz.
Bugungi kunda xalqaro hamjamiyat safidan munosib va mustahkam o’rin egallab borayotgan O’zbekistonimizga, uning tarixan qisqa davrda qo’lga kiritgan ulkan marralariga, el-yurtimizning ma’naviy ildizlari, urf-odat va an’analariga, bir so’z bilan aytganda, o’zbek xarakteri, o’zbek tabiatiga butun dunyoda qiziqish va hurmat tobora ortib bormoqda. Tabiiyki, uzoq-yaqindagi xorijiy do’st-u birodarlarimiz, jahon jamoatchiligi eng avvalo bizning zamonaviy adabiyotimiz va san’atimiz orqali o’zlarini qiziqtiradigan ana shunday savollarga javob topishni istaydi.