Inog’omov farmasevtik qurilmalarida o’lchash asoslari toshkent 2020

Qog’ozli xramatografik usul. Qog’ozli xramatografik usul keng tarqalgan, sodda analitik, modda tarkibidagi komponentalarni bir-biridan ajratish va rangli komponentalarni, masalan rangli pigmentlarni aniqlash uchun mo’jallangan usul hisoblanadi. Bu usul yupqa qatlamli xramatografiya usuli bilan almashtirilgan bo’lishiga qaramasdan hozirgi vaqtda ham keng miqyosda moddalarni tarkibini analiz qilish uchun qo’llaniladi.
Bu usul yordamida moddani tarkibini aniqlash prinsipi shundan iboratki, oligan moddaning bir tomchisi (masalan, siyox suyuqligi uchun) filtr qog’oziga tushiriladi, keyin bu filtr qog’ozini 11.5-rasmda ko’rsatilganidek vertical xolatda osib qo’yiladi. Filtr qog’ozning pastki qismi erituvchiga (odatda, suv yoki spirt bo’lishi mumkin) tushirib qo’yiladi. Bu osilgan xolatda filtr qog’ozdagi siyox dog’i erituvchiga tegmasligi va erituvchi sathidan bir oz yuqoriroqda turishi kerak. Bir oz vaqtdan keyin erituvchi (harakatlanuvchi faza) filtr qog’ozi bo’ylab shimilib tepaga kapillyar kuch ta’sirida ko’tarila boshlaydi. Erituvchi tepaga ko’tarilgani sari siyox suyuqligi tarkibidagi modda komponentlarni ranglari bo’yicha tarkibga ajratadi (11.5-rasmga qarang). 11.5-rasmdan ko’rish mumkinki, filtr qog’ozi bo’ylab erituvchi shimilib brogan sari filtr qog’ozida turli xil ranglarni kuzatish mumkin. Har bir rang siyox tarkibidagi turli modda komponentlarini ko’rsatib
beradi. Har bir component o’zining rangiga ega bo’lib ularning har biri o’zining eruvchanlik darajasiga, har xil harakatlanish tezligiga ega bolganligi uchun erituvchi moddaga etib borganda biz ularni har xil rangga ega bo’gan komponentlarni har xil balandlikda kuzatishimiz mumkin. Ana shu usul yordamida moddaning tarkibi sifat ko’rsatkichlari hamda miqdor ko’rsatkichlari jihatdan ajratib olinadi. Ba’zi xollarda modda tarkibida rangli komponentlar bo’lmasligi mumkin, unday xollarda modda komponentlarini ajratib olish uchun boshqa maxsus modda qo’shish orqali ajratib olinadi.

11.5-rasm. Qog’ozli xramatografik usul yordamida moddalarni tarkibini aniqlash.