Innovatsiyalar vazirligi

Sanoatda kooperatsiya tushunchasi va uning shakllari 
Sanoatda 
korxonalar 
ixtisoslashuvining 
rivoji 
ishlab 
chiqarishni 
kooperatsiya asosida amalga oshadi. 
Kooperatsiya- bu ma’lum mahsulot ishlab chiqarish, ish va xizmat 
bajarishni birgalikda olib borish bo‘yicha tarmoqlar va ular korxonalarining 
davomli ishlab chiqarish aloqalari shakllaridan biri. 
Kooperatsiyada mahsulot etkazib berish tartibi ishlab chiqarish jarayonida 
buyurtmachining ma’lum ishlab chiqarish-texnikaviy topshiriqni bajarishini 
hisobga 
olishini 
talab 
etadi. 
Kooperatsiya 
xom 
ashyo, 
yoqilg‘i va 
standartlashtirilgan yarimfabrikatlar hamda buyurtmalarni etkazib berish 
bosqichlarini qamragan holda moddiy-texnika ta’minotidan farqlanadi. 
Kooperatsiya murakkab mahsulotlarni ishlab chiqarishni o‘zlashtirishni 
tezlashtirish, ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanishni yaxshilash bilan 
bog‘liq bo‘lgan muhim vazifalarni hal etishga imkoniyat yaratib beradi. 

---

Sanoatning rivojlanish davrlarida ishlab chiqarishni kooperatsiyaning bir 
qancha samarali shakllari vujudga keldi. Ular jumlasiga quyidagilar kiradi: 
-
buyumli (agregatli) kooperatsiya; 
-
texnologik kooperatsiya; 
-
tarmoqlararo kooperatsiya; 
-
iqtisodiy rayonlararo kooperatsiya. 
Buyumli (agregatli) kooperaratsiya 
- bu mashina va asbob- 
uskunalar ishlab chiqaruvchi bosh korxonaga turli butlovchi buyum va 
detallarni etkazib beruvchi korxonalarning faoliyatidan iborat. Masalan, detallar 
bo‘yicha kooperatsiya usulida ixtisoslashgan korxonalar bosh korxonaga 
sharikopodshipniklar, porshenlar, turli uzellar va asbob-uskunalarning qismlarini 
etkazib berishlari mumkin. 
Texnologik kooperatsiya 
— bu bir va bir necha korxonalar o‘rtasida 
alohida jarayonlarlarni bajarish bo‘yicha hamkorlikdir. Ishlab chi qarishning 
qaysi tarmoqqa taalluqliligi nuqtai nazaridan tarmoq va tarmoqlararo ishlab 
chiqarish kooperatsiyasi vujudga keladi. 
Tarmoqlararo kooperatsiya sanoat tarmoqdarining bir biriga xizmat 
ko‘rsatishini ifodalaydi. Masalan, sanoat ishlab chiqarishining mashinasozlik 
tarmog‘i metallurgiya sanoati bilan hamkorlik qilishi mumkin. Kooperatsiya 
asosida ma’lum mahsulotlarni tayyorlashi, bir biriga butlovchi buyumlar etkazib 
berishi va muayyan ishlarni bajarib berishi mumkin. 
O‘zaro bog‘liq bo‘lgan korxonalarni joylashtirish nuqtai nazaridan iqtisodiy 
rayonlar miqyosida va rayonlararo kooperatsiya keng tus olishi mumkin.