26
mulk ob’ektlari portfelini shakllanishidan boshlanadi.
Innovatsiya loyihasini ishlab chiqarish intellektual faoliyat natijalariga
asoslanar ekan, shuning uchun investorlarni (ishlab chiqaruvchilarni) xaridorni jalb
eta oladigan, sifatli, yangi innovatsiya mahsulotini yaratish imkoniyati qiziqtiradi.
Bunda intellektual faoliyat natijasi egasini va uning ilmiy texnik, texnologik, ayrim
hollarda innovatsiya loyihasida foydalanilishi kerak bo’lgan konfidentsial tijoriy
ma’lumot (nou-xau) o’z ichiga oluvchi intelektual mulkka bo’lgan
huquqini
aniqlash muammosi yuzaga keladi.
Innovatsiya loyihasini ishlab chiqish natijasida yaratilgan hamkorlik
doirasidagi intellektual mulk huquqlarini taqsimlash muhim masala bo’lib
hisoblanadi.
Hozirgi sharoitida texnologiyalarni ma’naviy eskirish muddati qisqarmoqda,
foydalanilayotgan jihozlar (uskunalar) ilm-fanga asoslanganligi va fond xajmi
o’sib bormoqda. Shuning uchun barcha rivojlangan mamlakatlarda innovatsiya
faoliyati sohasida innovatsiya loyihasini ishlab chiqarishning eng boshlang’ich
ya’ni, kontseptual bosqichida intellektual mulkka tegishli
xuquqiy masalalarni
tartibga solish maqsadga muvofiq deb xisoblanadi. Ikkinchi bosqichda texnikaning
munosib darajasi doirasida berilgan kontseptsiyaga asoslangan innovatsiya
mahsulotini ishlab chiqarish imkoniyati isbotlanadi. Ushbu bosqichdan o’tish
natijasida stend modellari yoki maketlar yaratilinadi. Ishlab chiqish bosqichida
innovatsiya mahsuloti sanoat ishlab chiqarishga yaroqliligi tekshiruvi amalga
oshiriladi. To’rtinchi bosqich – sanoatda qo’llanilishini
aniqlash va ishlab
chiqarishga tayyorlash bosqichida tajriba namunasi yoki texnologik jarayon
yaratiladi. To’la masshtabli ishlab chiqarish bosqichi bu innovatsiya mahsulotini
sanoat ishlab chiqarishga tadbiq etish jarayonidir. Uning natijasi sotishga tayyor
mahsulot bo’lib hisoblanadi. Bu bosqichda ishlab
chiqarish xarajatlarini
kamaytirish, sifatni yaxshilash va mahsulotni ishonchliligi, uning funktsional
imkoniyatlarini kengaytirish maqsadida ishlab chiqarish jarayonida o’zgarishlar
bo’lishi mumkin.
So’ngi bosqich innovatsiya mahsuloti yoki texnologik jarayonni foydali
27
hayotining butun muddatini qamrab oladi. Bu bosqichning maqsadi doimiy texnik
takomillashtirish yo’li bilan mahsulot yoki texnologik
jarayonning maksimal
bahosini saqlash hisoblanadi. Bu bosqichda mahsulot yoki jarayon boshqa qo’llash
soxalariga tadbiq etilishi mumkin.
Murakkab innovatsiya loyihasi amalga oshirilayotganda har bir bosqich
uchun biznes-rejalarni izchillik bilan tuzilishi maqsadga muvofiqdir. Bunda
innovatsion tsiklning har bir bosqich biznes-rejalari dastlabki bosqichlarda
jarayonning barcha xislatlari to’g’risidagi bashorat
qilingan va olingan
ma’lumotlar haqiqiy va to’liqligi keyingi bosqichlarga nisbatan pastroqligi bilan
farqlanadi. Bunda turli innovatsiya loyihalarining biznes-rejalar tuzilmasida
farqlari bo’lib, ular asosan birlashishga yoki tashkil etuvchi qismlarga bo’linishiga
olib keladi.
Innovatsiya loyihasini qay darajada detallashtirish va uning tarkibi bo’lajak
dastur va u tegishli soha hajmlariga bog’liq. Masalan, qandaydir mahsulotni ishlab
chiqarish yoki innovatsion texnologiyani joriy etishni yo’lga qo’yish ko’zda
tutilayotgan bo’lsa, juda batafsil reja ishlab chiqilishi lozim,
uning qanchalik
batafsilligi innovatsiya dasturining yakuniy mahsuloti murakkabligiga va mazkur
mahsulot bozorining murakkabligiga bog’liq. Innovatsiya loyihasining tarkibi,
shuningdek, taxminlanayotgan sotuv bozori ko’lamiga, raqobatchilarning bor-
yo’qligiga va dastur natijalaridan foydalanish istiqbollariga bog’liq.
Innovatsiya loyihasining tarkibiy tuzilishi quyidagi asosiy bo’limlardan
iborat bo’lishi kerak:
-
innovatsiya
loyihasining
mohiyati,
qisqacha
tarzda
loyiha
jozibadorligining asoslanganligi;
-
innovatsiya loyihasini amalga oshiruvchi korxona, uning yuridik maqomi,
imkoniyatlari va faoliyatiga oid to’liq ma’lumotlar;
-
mahsulot sotish bozori tahlili, raqobatchilar;
-
innovatsiya mahsulotining marketing strategiyasi;
-
ishlab chiqarish jarayonining tashkiliy tuzilishi;
-
boshqaruvni tashkil etish;
28
-
risklar va uni sug’urtalash;
-
moliyalashtirish strategiyasi.
Ayrim hollarda loyihani amalga oshirishda xo’jalik
risklar darajasi moliya
rejalari tarkibida ajratib ko’rsatilishi mumkin.
Mablag’larni investitsiyalashda maqsadga muvofiqligining asosi bo’lib,
maksimal samaraga erishish qabul qilinadi.
Loyihani moliyalashtirishga ta’sir etuvchi omillarga quyidagilar kiradi:
- innovatsiya loyihasining maqsadlari va investorning bozordagi
strategiyasiga ularning munosibligi;
- davlat siyosati va innovatsiya loyihasini ishlab chiqish va amalga
oshirishga yo’naltirishni hisobga olish bo’yicha uning ustunligi;
- loyihaning iqtisodiy samarasi;
- innovatorning ishbilarmonlik obro’si va statusi;
-
riskni
minimallashtirish
darajasida
moliyaviy
qo’yilmalarning
ishonchliligi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
