23
- bozor strategiyasini ishlab chiqarish; korxona rivoji uchun asosiy
maqsadlarni aniqlash;
- mos keluvchi byudjetni shakllantirish.
Biroq,
klassik
investitsiya
loyihasi
bilan
innovatsiya
loyihasini
solishtirganda quyidagi xususiyatlar bilan farqlanadi:
-
ko’pchilik hollarda innovatsiya loyihasi unda hamkor korxonalar ilmiy-
tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlari (ITTKIni o’tkazuvchi yoki innovatsiyalarni
tadbiq etishda ishtirok etuvchilar)ni ko’zlagani sababli asosiy korxonaga to’g’ri
keluvchi xarajat va natijalarni umumiy oqimdan ajratib
olish muammosi vujudga
keladi. Ushbu innovatsiya loyihasida qatnashuvchi innovatsiya faoliyati sub’ektlari
soni ortib boradi. Innovatsiya loyihalari ko’pincha o’zining asosida yangi texnik
echimlardan foydalanish bilan bog’liq. Bu esa, intellektual mulk ob’ektlariga
xuquqiy portfeli shakllanishida, o’z nomoddiy aktivlar hisobiga yoki litsenzion
kelishuvlar asosida olingan xuquqlar hisobiga muammo
yuzaga keladi; innovatsiya
loyihasi loyihaning ham texnik, ham tijoriy ko’rsatkichlar bo’yicha yuqori darajali
noaniqlik bilan ajralib turadi. Bu esa, dastlabki moliyaviy iqtisodiy baholashning
ishonchliligini pasayishiga olib keladi va qo’shimcha baholash mezonlarini qo’llash
mo’ljallanadi;
-
innovatsiya loyihasini amalga oshirishda asosiy e’tiborni ITTKI bosqichiga
qaratilishi lozim. Bu bosqich natijasi asosida loyihani
amalga oshirishni davom
ettirish yoki to’xtatish xaqida tezkor qaror qabul qiladi;
-
innovatsiya loyihasi yangi texnik echimlarni yaratishga nisbatan tijoriy
ahamiyatga ega bo’lgan natijalarni olish uchun yuqori ehtimollik bilan ajralib
turadi.
Innovatsiya loyihalari biznes-rejasini ishlab chiqishda uning alohida
bosqichlarini ajratish muhim. Chunki har bir bosqich o’zida davrni namoyon etib,
uni amalga oshirish bo’yicha ko’zlangan tadbirlar jarayonida o’tkaziladi.
Har bir bosqichning maqsadi keyingi bosqichga o’tish to’g’risidagi
qarorni
qabul qilishni hisobga oluvchi texnik informatsiya yig’ish hisoblanadi.
Innovatsiya loyihalari g’oyalar, fikrlar va texnik echimlarning ilmiy-texnik
24
ahamiyati darajasi bo’yicha quyidagi tarzda tasniflanadi:
- modernizatsion loyihalar, bunda namuna konstruktsiyasi yoki asosiy
texnologiya tub o’zgarmaydi;
- novator loyihalar, bunda yangi buyum konstruktsiyasi turiga va elementlari
xossalariga qarab oldingisidan jiddiy farq qiladi (yangi xossalarni qo’shish,
masalan, ushbu turdagi buyumlarda ilgari qo’llanilmagan
avtomatlashtirish
vositalarini, lekin boshqa turdagi buyumlarda qo’llangankiritish);
- ilgarilab boruvchi, bunda konstruktsiya ilgarilab boruvchi echimlarga
asoslanadi;
- oldingi va hattoki, yangi funktsiyalarni bajaradigan
konstruktsiyalar va
texnologiyalar.
Loyihaning ahamiyat darajasi uning murakkabligi, davomiyligi, ijrochilar
tarkibi, ko’lami, natijalarni ilgari surish
xususiyati bilan belgilanadi, bu loyihani
boshqarish mazmuniga ham o’z ta’sirini o’tkazadi.
Innovatsiya loyihalarini ishlab chiqishda zamonaviy innovatsiya loyihalari,
odatda, katta investitsiyalarni talab qilishini, ular esa doim ham bo’lavermasligini
hisobga olish zarur. Shuning uchun investitsiyalar haqidagi masala ancha qiyin hal
etiladigan muammodir, chunki
mazkur loyihaning zarurligini, foydaliligini va
samaraliligini isbotlash kerak bo’ladi. Bu holatda asosiysi moliyalashtirish
manbaini tanlash, uning hajmini, vaqt bo’yicha to’lovlar darajasi va hokazodir. Bu
holatda investor o’ziga loyihaning mohiyatini tushuntirib berish, hamkorlik qanday
afzallik berishini, va eng asosiysi, ular oladigan eng minimal va eng yuqori foyda
miqdorini namoyish qilish talab etiladi. Ushbu ko’rsatkichlarning hammasini
investorlarni kapital ajratishga ishontirish uchun tegishli
tarzda rasmiylashtirish
kerak.
Innovatsiya loyihasi etarlicha batafsil tuzilishi kerak, chunki bo’lajak
investor loyiha bilan tanishganda mo’ljallanayotgan dastur haqida to’liq tasavvurga
ega bo’lishi va uning maqsadlarini tushunishi lozim.
Innovatsiya loyihasini ishlab chiqish bosqichlarini quyidagi 3-rasm orqali
ifodalash mumkin.
