Innovatsiya 2021: dolzarb muammolar va zamonaviy yechim

INNOVATSIYA 2021: DOLZARB MUAMMOLAR VA ZAMONAVIY YECHIM 
Стр. 
203
Хорижий мамлакатларда аҳоли бандлигини давлат томонидан 
бошқариш самарадорлигини таъминлашнинг асосий йўналиши меҳнат 
бозорида талаб ва таклиф ҳолати тўғрисида маълумот тўплаш ҳамда 
тарқатиш ҳисобланади. Шундан келиб чиққан холда, ишсиз қолаётган ёки 
ишсизлик хавф солаётган шахсларни касбга ўқитиш ва қайта тайёрлаш бир 
бутун тизими, иш ўринларини яратишда кўмаклашиш учун солиқ 
имтиёзлари тизими, бозорда ишсизлар рақобатбардошлигини ошириш учун 
ўқитиш ва қайта ўқитиш дастурлари, аҳоли бандлик дастурлари ва мақсадли 
жамоат ишлари ҳамда ижтимоий таъминот тизимини ривожлантириш 
дастурлари ишлаб чиқилади.
Жамоат ишларини ташкил қилишнинг хорижий тажрибаси ҳам 
минтақа, ҳам умумдавлат характеридаги лойиҳаларни амалга оширишда 
ишчи кучидан рационал фойдаланиш, ишсиз аҳоли вақтинчалик бандлигини 
таъминлаш имконини беради. Хориж тажрибасини республика шароитига 
мослаштириш ва уни жорий этиш ҳам умумий жараёнларни, ҳам мамлакат 
хусусиятлари 
ва 
уникаллигини 
ҳисобга 
олишини 
талаб 
этади. 
Мамлакатимизда, масалан, жамоат ишларидан кенг фойдаланишга, бир 
томондан, маҳаллий бюджетларда маблағларнинг йўқлиги, ишчи кучига 
бўлган эҳтиёжнинг чекланганлиги оқибатида корхоналарнинг бу ишларни 
ташкил қилишдан манфаатдормаслиги, бошқа томондан эса малака 
даражасига мос келмаслиги ва вақтинчалик руҳий қабул қилинмаслиги 
сабабли 
бундай 
ишларнинг 
банд бўлмаган фуқаролар орасида
оммавиймаслиги салбий таъсир кўрсатади.
Бугунги кунда Ғарб мамлакатларида анъанавий меҳнат шартномаси 
меҳнат муносабатларининг барча мавжуд шаклларини тартибга сола 
олмайди. Бу меҳнат ҳуқуқининг тарихан ҳуқуқий қоидалар мажмуи 
сифатида вужудга келганлиги, бошидан бўйсунувчи ҳолатда бўлган 
ишчиларни ҳимоялашга, номаълум муддатга тузилган меҳнат шартномасига 
асосланган муносабатларни тартибга солишга қаратилганлиги билан 
белгиланади. Бугунги кунда бандлик бўйича муносабатлар, бир томондан, 

---

INNOVATSIYA 2021: DOLZARB MUAMMOLAR VA ZAMONAVIY YECHIM 
Стр. 
204
ишловчиларнинг иш бажаришга ёки ўз кўникмалари туфайли, аммо унинг 
давомийлиги ва меҳнат вазифаларининг мазмуни жиҳатидан барқарорлигини 
ҳисобга олмаган ҳолда берилган мақсадларга эришишга тайёрлигини кўзда 
тутади. Бошқа томондан, меҳнат ҳақи ва иш вақти намоён этилган меҳнат 
кўникмалари ва натижалари асосида аниқланади [3]. 
Глобаллашув ва техник тараққиёт жараёнлари таъсирида тез ўзгариб 
бораётган меҳнат бозори ўтмишда бўлгани каби бандлик кафолатлари ва 
ижтимоий таъминотни таъминлай олмайди. Шу билан боғлиқ равишда, 
бандлик, даромадлар ва ижтимоий ҳимояга нисбатан янги кафолатларни 
ривожлантириш зарур [4].
Бугунги кунда Ғарбда меҳнат бозори билан боғлиқ ижтимоий 
хавфлардан кафолатларни таъминловчи “ўтиш меҳнат бозорлари” 
қадриятларини ҳимоялаб чиқадиган тадқиқотчиларнинг бир бутун мактаби 
пайдо бўлди. Улар эски иш жойларини музлатиб қўядиган “ҳимоя булути” 
ни яратиш учун эмас, балки иш жойлари ўртасидаги; иш ва касбий 
тайёргарлик ўртасидаги; таълим ва касбий фаолият ўртасидаги каби меҳнат 
бозори турли сегментлари ўртасидаги ўтишларни ҳимоя қиладиган 
“хавфсизлик қанотлари” ғоясини илгари сурадилар [5]. Бу демак, ишчи 
вақтинчалик ишсизлик даврида қайта ўқиш, касбий тайёргарлик, ижтимоий 
ҳимоя орқали сузиб “ўтишлар” воситасида бир иш ўрнидан бошқасига ўтиш 
имкониятига эга бўлиши керак.
Юқоридагилардан келиб чиққан холда республикамиздаги турли 
тўсиқларга қарамасдан, давлат ишсизлик билан курашиши, давлат ва 
минтақавий даражадаги ижтимоий-иқтисодий дастурларни ишлаб чиқиши, 
хамда бандлик сиёсатини асосий мақсадга – ишчи кучининг тўлиқ 
бандлигини таъминлаш ва аҳоли турмуш даражасини оширишга
йўналтириши лозим.