Innovatsion tadbirkorlikning mohiyati va shakllari Javohir G’ulomov

Innovatsion tadbirkorlikning mohiyati va shakllari

Javohir G’ulomov

Innovatsion tadbirkorlik – bu yangilik yaratish maqsadida iqtisodiyotdagi hali ma’lum bo‘lmagan yoki keng tarqalmagan omillardan foydalanish yoki ularni an’anaviy omillar bilan yangicha tarzda uyg’unlashtirish orqali yangicha yondashuv asosidagi tadbirkorlik faoliyatidir.

Innovatsion tadbirkorlikning ustun jihati – bu uning an’anaviy tadbirkorlikka nisbatan ko‘proq natija olib kelishi hisoblanadi. Biroq, ayni paytda ta’kidlash lozimki, innovatsion tadbirkorlik tadbirkorlarning oldiga o‘ziga xos talablar qo‘yadi, ularning doimiy ravishda ijod qilishi va izlanishi, yangi bilimlarni o‘zlashtirishi va amaliyotga joriy etishi, yangi texnologiyalarni qidirishi va ulardan samarali foydalanishini taqozo etadi.

Tadbirkorlik nazariyasiga ko‘ra quyidagi ikki modeli farqlanadi:

- an’anaviy (klassik) tadbirkorlik;

- innovatsion tadbirkorlik.

An’anaviy (klassik) tadbirkorlik – bu iqtisodiy faoliyatni samarali tashkil etish, uning rentabelligini oshirish va xizmat ko‘rsatish turlarini kengaytirishda xo‘jalik yuritishning an’anaviy usullaridan foydalangan holda, resurslardan maksimal darajada samara olishga yo‘naltirilgan an’anaviy, konservativ tadbirkorlikdir.

amalga oshiriladi. Masalan, mamlakatimizda mustaqillikka erishilganidan keyingi davrda iste’mol bozoridagi taqchillik ko‘plab fuqarolarimizni savdo-tijorat tadbirkorligi bilan shug’ullanishi uchun qulay sharoit yaratdi. Bu borada maxsus bilim yoki boy tajribaga ega bo‘lmaganlar uchun

ham o‘sha davrda etarli darajada daromad topish imkoni paydo bo‘ldi. Biroq, hozirgi vaqtda ushbu sohada raqobat tobora kuchayib borayotgan sharoitda ham ko‘plab tadbirkorlarimiz hamon faoliyat yuritishning soddaligi va mablag’ aylanmasining tezligi kabi sabablar tufayli mazkur an’anaviy tadbirkorlik shakli bilan kifoyalanib qolish holatlari mavjud.

An’anaviy tadbirkorlik mamlakatda ayni paytga qadar ma’lum bo‘lgan va keng tarqalgan, faoliyatni tashkil etish va yuritishda ijodkorlik, yangicha yondashuv va usullarni taqozo etmaydigan, iqtisodiy yuksalishning ko‘proq kon’yunkturaviy o‘zgarishlarga xos vaziyatlardan unumli foydalanish orqali

Innovatsion tadbirkorlikning ustun jihati – bu uning an’anaviy tadbirkorlikka nisbatan ko‘proq natija olib kelishi hisoblanadi. Biroq, ayni paytda ta’kidlash lozimki, innovatsion tadbirkorlik tadbirkorlarning oldiga o‘ziga xos talablar qo‘yadi, ularning doimiy ravishda ijod qilishi va izlanishi, yangi bilimlarni o‘zlashtirishi va amaliyotga joriy etishi, yangi texnologiyalarni qidirishi va ulardan samarali foydalanishini taqozo etadi.

Innovatsion tadbirkorlik faoliyati ustunliklari quyidagilarda iborat: -yangilik yaratishdan manfaatdorlikning yuqoriligi; -tor doirada(aniq yo‘nalishda) ilmiy izlanishlarni olib borilishi; -intellektual resurslarni yakuniy mahsulot ishlab chiqarishga samarali tarzda yo‘naltirish imkonining yuqoriligi; -katta korxonalar amalga oshira olmaydigan yuqori "risk"li ishlarni kam xarajat va yuqori samara bilan olib borish imkonining mavjudligi.

Shuni ta’kidlash lozimki, har qanday

innovatsion faoliyat tadbirkorlikdir,

zero, u yangi g’oyalarni izlash,zarur

resurslarni izlash; korxonani yaratish

va boshqarish; moddiy daromad

olish va uning natijasidan shaxsan

qoniqishga asoslanadi. Ammo, har

Qanday tadbirkorlik ham innovatsion bo‘la olmaydi, faqatgina yaratilishi natijasida tadbirkorlik daromadini, innovatsion mahsulotning diffuziyasini ishlatishga imkoniyat beruvchilarnigina innovatsion deyish mumkin. Innovatsion faoliyatni amalga oshiruvchi tashkilotlar innovatsion tadbirkorlik sub’ektlari hisoblanadi

Kichik biznesda innovatsiyalarning nisbatan oson joriy etilishini, jumladan quyidagilar bilan izohlash mumkin. Birinchidan, kichik biznesda iqtisodiy faoliyat ko‘lamining ixchamligi unda innovatsion yondoshuvlarni amalga oshirishning nisbatan qu- layligi va kam xarajat talab etishiga imkon yaratadi. Ikkinchidan, kichik biznes korxonalari tashkiliy va boshqaruv tuzilmasining soddaligi innovatsiyalarni joriy etish bilan bog’liq qarorlarni qabul qilish jarayonlarining nisbatan qisqaligini ta’minlaydi. Uchinchidan, mazkur sohada mulkchilik yakka shakllarining ustuvorligi innovatsiyalarni joriy etishdan manfaatdorlikning kuchli bo‘lishiga olib keladi.Masalan, ishlovchilar soni 1000 kishidan kam bo‘lgan AQSh kompaniyalarida 10 ming kishi band bo‘lgan firmalarga qaraganda yirik texnik yangiliklarni 17 marta ko‘proq ishlab chiqiladi.AQSh kichik innovatsion firmalarida ilmiy-tadqiqot va tajriba konstruktorlik ishlariga xarajatlarning samaradorligi yirik korporatsiyalarga nisbatan 4 baravar yuqori. Bundan tashqari, kichik innovatsion biznes 1 nafar ishchiga to‘g’ri keluvchi innovatsiyani yirik biznesga nisbatan 2,5 baravar ko‘proq yaratib, bir yil muddatga tezroq amalga oshiradi. Ayni paytda buning uchun mablag’larni 75% ga kamroq sarflaydi

iqtisodiy faoliyatning barcha sohalarida innovatsiyalarni qo‘llashga ko‘maklashuvchi ishlab chiqarishning intensiv omili rolini oshirish;

Innovatsion tadbirkorlikning rivojlanish zarurati quyidagi omillar bilan shartlanadi:

yaratish muddatlarini sezilarli qisqartirish zarurati, yangi texnikani o‘zlashtirish, ishlab chiqarishning texnik darajasini ko‘tarish,

– natijalarning noaniqligi, tadqiqotlarning ko‘pvariantliligi, tavakkal-chilikning mavjudligi

sarf-xarajat ortishi va yangi mahsulotni o‘zlashtirishda korxonalarning iqtisodiy ko‘rsatkichlari pasayishida

ishlab chiqish samaradorligini ko‘tarishda fanning muhim roli va yangi texnikani joriy etish;

Innovatsion tadbirkorlikni rivojlantirishga ko‘maklashuvchi omillar.

E’tiboringiz uchun rahmat…