1-jadval.
Olimlar qarashlarida matematik qobiliyatlarning tavsiflanishi
T/r
Matematik qobiliyatlarni
tadqiq etgan olimlar
Olimlar qarashlarida matematik qobiliyatlarning
tavsiflanishi
1. V.A.Krutetskiy
Matematik qobiliyat - matematikadan materiallarni
umumlashtira olish qobiliyati, ketma-ketlikda, to‗g‗ri
taqsimlangan mantiqiy mulohaza yuritish, mulohaza
jarayonini qisqartirish, jamlangan tizimli fikr yuritish [1].
2. D.Gilford
Matematik qobiliyat- aqliy faoliyatning usullari va
xususiyatlarini aks ettiruvchi, bilish, xotira, samarali
fikrlash va vaziyatlarni to‗g‗ri baholay olish
jarayoni [3].
3. M.G.Davletshin
Matematik qobiliyat shaxsga tegishli murakkab
psixologik tushunchadan tashkil topgan bo‗lib, u
faoliyatning talablariga mutanosib xususiyatlar tizimini
INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM
564
o‗z ichiga oladi [2 ].
4.
S.L.Rubinshteyn
Matematik qobiliyat -insonni ijtimoiy - tarixiy rivojlanish
davomida paydo bo‗ladigan, ijtimoiy foydali
faoliyatni muvaffaqiyatli amalga oshirishga qodir qila
oladigan xususiyat [4].
5. B.T.Teplov
Matematik qobiliyat- insonni boshqasidan ajratib
turadigan individual-psixologik xususiyatlar bo‗lib,
ushbu xususiyatlarni bilim, ko‗nikma va malakalarga
ko‗chirib bo‗lmaydi‖ [5].
7. A.N.Kolmogorov
Matematik
qobiliyatning
turli
jihatlari
turli
kombinatsiyalarda uchraydi, va bu qobiliyatlar
ko‗pincha juda erta namoyon bo‗lib, doimiy
mashg‗ulotni talab qiladi [6].
8. YE.S.Kanin
Matematik qobiliyat - inson faoliyatida individual-
psixologik
xususiyatlarni
o‗rganish
va
ijodiy
matematikani rivojlantirishdan iborat[7].
Oshbu keltirilgan nazariy manbalarni inobotga olgan holda biz quyidagi
fikir mulohazalarimizni bildirib o‘tmoqchimiz.
Oliy ta‘lim tizimiga abiturentlarni o‗qishga qabul qilish asosan yo‗nalishi
bo‗yicha qobiliyati va qiziqishiga ko‗ra tanlab olinadi. Aslida esa, Davlat test
markazi test savollari abiturentlarni tanlagan yo‗nalishi bo‗yicha
qobiliyatlarini aniqlash ehtimolligi juda past darajada. Misol uchun, Davlat
test markazi test savollariga e‘tibor beradigan bo‗lsak, matematikadan test
savollari barcha matematika bloki bor ta‘lim yo‗nalishlari uchun bir xil
tuzilgan bo‗lib, abiturentlarning qobiliyatlarini to‗liq aniqlay olmaydi. Shuning
uchun ham bitiruvchilar o‗z soxasi bo‗yicha ishlab ketishi ancha
qiyinchiliklarga sabab bo‗lmoqda.
Taklif quyidagicha: ―Ta‘lim jarayonida o‗quvchilarning matematik
qobiliyatlarini rivojlantirish‖ nomli mavzusida tadqiqot ishimda matematik
qobiliyatlarini rivojlantiruvchi komponentlardan foydalanib Davlat test
markazidagi 45000 yaqin test savollarini rivojlantiruvchi komponentlarga
ajratib chiqish kerakligini o‗rganib chiqdim. Psixologlarning fikriga ko‗ra,
maktabda 1-4 sinf o‗quvchilarining asosan quyidagi qobiliyatlari
shakllanadi: 1. ―Matematik qobiliyat‖, 2.‖Adabiyotga bo‗lgan qobiliyat‖, 3.
―San‘atga bo‗lgan qobiliyat‖, 4. ―Musiqaga bo‗lgan qobiliyat‖ va 5.
―Konstruktiv qobiliyat‖ turlaridir. Shulardan aynan Matematik qobiliyatli
o‗quvchilar quyidagi: matematika, fizika, iqtisod, biologiya, kimyo,
geografiya va informatika kabi fanlariga qiziqish paydo bo‗la boshlaydi.
Kuzatishlar shuni ko‗rsatadiki, yuqoridagi kasb egalari matematik qobiliyatli
xisoblanadi matematiklar, iqtisodchilar, menejerlar, dasturchilar, texniklar,
injenerlar, ixtirochilar, arxitektorlar, tibbiyot xodimlari, biolog va kimyogarlar.
Do'stlaringiz bilan baham: |