Инновация: фан, таълим, технология

Интеграция - лотинча "integratio" сўзидан олинган бўлиб, 
тиклаш, тўлдириш, бир 
бутун ҳолига келтириш 
деган маъноларни англатади. 
Интеграция - ўзаро боғланган ҳолда ривожлантириш, бир бутун қилиб бирлаштириш. 
яҳлит ҳолга келтириш деганидир. 
Интеграция - бир-бири билан органик бирлашиб кетиш, бир-бирига ўзаро сингдириш, 
бир-бири билан бирлашиб янги. ягона баркарор умумлашган яхлит гояни хосил қилиш деган 
тушунчаларни англатади. 
Интеграция ғояси XVIII асрнинг йигирманчи йилларида инглиз олими Г.Спенсер 
томонидан фанга киритилган. 
Таълим ва тарбияни такомиллаштиришда интеграция муаммоси билан шутулланган 
олимлар унинг аҳамияти ҳақида тўхталиб, т}
г
рлича таъриф берганлар: 
Интеграция — ўқувчиларни ўкитиш ва тарбиялашга янгича ёндашув. 
Интеграция - янги сифат. 

---

91 
Интеграция - таълим жараёнини оптималлаштиришнинг муҳим принципи. 
Интеграция - табиат ҳақидаги бир бутун билимлар мажмуаси, тур ли фанларга оид 
билимларни ягона максадни ҳал этишга йлшалтиришдан иборатлигини англаш. 
Интеграцияга дунё олимлари қуйидагича таъриф берганлар: 
"Интеграция" - бир нечта ўқув предмети материалларини методиканинг вазифаси ва 
ягона мақсадига табиий бўйсундириш асосида тузиш усули 
Н.С.Светловская 
Интеграция" - предметлараро боғланишнинг энг юқори даражаси, умумметодологик 
принциплар асосида муаммони мажмуавий 
ўрганиш 
йўли 
Л.Т.Тарасов 
“Интеграция" - атроф-муҳит ҳақида яхлит тасаввурни яратишда предметлардаги 
билимларни яқинлаштирувчи умумий платформани топиш воситаси 
Ю.М.Колягин 
Фанлардан интеграциялашган дарсларни ташкил қилишда қуйидагиларга амал 
килиш зарур: 
1) ҳар бир ўқувчининг индивидуал хусусиятлари ва қобилиятига кўра умумий 
ривожланишини таъминлаш; 
2) концентризм тамойилига асосан иш олиб бориш: 
3) ҳар бир ўқувчининг табиат. инсон. жамиятга доир интеграциялашган билимларни 
мустаҳкам ўзлаштириши ва узлуксиз ривожланиб боришига эришиш; 
4) интеграциялашган таълим жараёнига мос замонавий таълим технологияларидан 
фойдаланиш. 
Таълимда ўқувчиларга маълум билимлар тизимини етказиб, уларни фақат эслаб 
қолишнинг ўзи бугунги кунда етарли бўлмай қолди. Замонавий билим олишда мотивация 
уйғотиш, мустақил билим олиш иштиёқини ҳосил қилиш, интеграция асосида таълим 
бериш долзарб вазифалардандир. Педагогик технология ана шундай талабни рўёбга 
чиқаришга қаратилган таълим тизимидир. Технологиянинг асосий талаби – 
ўқувчиларнинг пухта билим олиши, билимларни ўзлаштиришда фаоллик кўрсатиши, 
мустақил фикрлаши, таълимда аниқ самарадор натижага эришишдир.
Ўқитувчи фанлараро алоқа усулини қўллар экан, аввало, ўқувчиларда шу фанлараро 
кўпроқ тушунча ҳосил қилишга интилади ва улар ўртасидаги муносабат яхлит ҳолда эмас, 
шу фанлар нуқтаи назаридан талқин этилади. Фанлараро алоқадорлик ўқувчиларга 
атрофдаги дунёни турли-туманликда ва яхлитликда билиш имкони беради. 
Бошланғич таълимда фанлараро боғланиш (интеграция) тамойилини ижобий ҳал 
этиш дарслари ўқувчиларни ижод қилишга, мустақил фикрлашга ва уларни ижод 
қилишга, изланишга ўргатади. 
Биз қуйида бошланғич синфларда математика ва ўқиш дарслари орасидаги 
боғланишни интеграция орқали кўрсатиб ўтмоқчимиз. 
Агар ўқиш дарслари анъанавий, одатдегидек бўлса, ўқувчини бироз зериктириб 
қўяди, ўзлаштириши ҳам паст бўлади. Бугунги кун талабидан келиб чиқиб, дарсларни 
ташкиллаштирсак, яъни бирор педагогик ўйинлар орқали дарсларни олиб борсак, 
ўқувчиларнинг қизиқишлари ҳам ортади, ўзлаштириш фоизлари ҳам юқори бўлади.
Биз “Сонлар тилсими” ўйини орқали математика ва ўқиш дарсларини 
интеграциялашни кўрсатиб ўтмоқчимиз ва бу ўйин ўқувчининг ақлини чархлайди, тез 
жавоб беришга ўргатади ва шу билан бирга математик саводхонлигини оширади. 
Ўйин шарти: қуйидаги сонларни ўсиб бориш тартибида жойлаштирсангиз, “Ўқиш 
китоби”даги бўлимнинг номи келиб чиқади. 
95 
52 
73 
94 
44 
76 
93 
59 
96 
40 
79 
61 
99 
49 
80 
66 
89 
100 
91 
68 
A 
E 
N 
V 
Z 
- 
NG I 
T 
O” M 
S 
I 
B 
E 
T 
N 
M 
I 
E 
55 
97 
70 
98 
K 
A 
O 
N 
Жавоби: OZBEKISTON – MENING VATANIM

---

92 
Бошланғич синфларда интеграциялашган бундай ўйин дарси ўқувчиларнинг 
топқирликка, зукколикка ўргатади, уларнинг сўз бойлигини ва ўқиш дарслари 
самарадорлигини оширишга, ўқувчиларни ҳар томонлама ривожланишига ёрдам беради, 
дарс жараёнини янада қизиқарли бўлишини таъминлайди.
Мақсадимиз, ўқув фанлараро алоқадорликнинг барча дидиактик имкониятларини 
турли метод ва воситалар ёрдамида ўқув машғулотларини самарадорлигини оширувчи 
омил эканлигини кўрсатиб беришдан иборат эди. Шу билан бир қаторда, турли ўқув 
предметлари бўйича ўқувчиларда ўқув материалларидан фойдаланиш кўникмаларини 
ҳосил қилиш жараёнини такомиллаштириш ва янги педагогик технологиялар асосида 
ташкил этишдан иборат эди.