13
11. Ulash simlari
Tajriba qurilmasi:
Elektromagnit: Elektromagnitni U shaklidagi oʻzak, 250 oʻramli 2 ta induktiv gʻaltak
va ikki boʻlak qutblardan tuzing. Induktiv gʻaltaklarni DC toʻk manbaiga ketma-ket ravishda
ulanadi.
Voltengofen mayatnigi:
- Dastlab alyuminiy plastinkaning teshikli tomonini mayatnik oʻqiga mahkamlanadi.
- Oʻtkir uchli tutqichga ega boʻlgan shtativni tuzing va Voltengofen
mayatnigini unga
osib qoʻyiladi.
- Alyuminiy plastinkaning teshikka ega boʻlmagant omonini shunday oʻmatingki, u
toʻxtab turganda magnit qutblarining teng oʻrtasida joylashsin va harakatlanganda qutblar
oʻrtasida erkin tebrana olsin.
- Qutblar orasidagi masofani mumkin qadar kichik qilib oʻrnating ammo ular mayatnik
tebranma harakatiga halaqit bermasin. Qutb boʻlaklarini oʻzakka mahkamlanadi.
3-rasm. Voltengofenmayatniklitajribaqurilmasi
Tajriba oʻtkazish tartibi:
- Elektromagnit orqali oʻtayotgan toʻk kuchini qadam-baqadam orttirib boriladi. (5A
dan kata toʻk kuchi faqat qisqa vaqt davomida oʻtkazilishi mumkin).
- Mayatnik tinch turgan paytdan unga turtki beriladi va tebranishlarini kuzatiladi.
- Alyuminiy plasinkaning teshiklarga ega boʻlmagan tomonini mayatnik oʻqiga
oʻrnating va tajribalarni taqqoslanadi.
Ohirgi paytlarda fan va texnikada bo’layotgan o’zgarishlarga
mos ravishda fizikaviy
tajribalar va namoyish texnikalari ham keskin o’zgarmoqda.
Voltengofen mayatnigi ham aylanma toʻklarning hosil boʻlishini va kamayishini ajoyib
tarzda namoyish
etishda yordam beradigan, mukkammal ishlangan namoyish texnikalardan
biridir.Tajriba davomida teshiklar hosil qilingan metal plastinkada aylanma toʻklar
qiymati
kamayishini kuzatish mumkin Voltengofen mayatnigining tebranma harakati shu magnit
qoʻshilganda kuchsiz oʻzgaradi, chunki toʻklar bir teshik atrofida boshqasiga aylanib oʻtishga
majbur boʻladi. Ammo tebranib turgan mayatnik yetarlicha kuchli magnit maydon qoʻshilganda
maydonga kirayotganda toʻxtaydi[3].
Demak, tebranib turgan mayatnikning yetarlicha
kuchli magnit maydonga
kirayotganda toʻxtashi mayatnik metal plastinkasida aylanma tokning hosil bolganini, mayatnik
tebranishlarining soʻnishini aylanma toʻk teshikli plastinkada kamayishini isbotlaydi. Huddi
shunday zamonaviy innovatsion namoyish texnikalari va innovatsion
metodlar yordamida
o'rgatilgan bilimlar kun kelib mamlakatimiz ravnaqi uchun ulkan xisasini qo'shadi.
ADABIYOT
1. Мусаев Э.А. Электроника, радиоэлектронике васхемотекакурсларидан лаборатория
машғлотлариучун методик қўлланма. Андижон.2011.
14
2. Savelev I.V. Umumiyfizikakursi. II qism. Oliytexnikao’quvyurtlariuchunqo’llanma.
O’qituvchi, Toshkent-1976.
3. Матвеев А.Н. Электричество и магнетизм. Высшая школа. М.-1983
4. Назаров Ў.Қ. Умумий физика курси“Электр ва электромагнетизм” Тошкент,
“Ўзбекистон” 2002 йил, 320 б.
5. Ахмаджонов О.И. Физика курси, “Электр вамагнитизм”, Тошкент, “Ўқитувчи”,
1988 йил,
Do'stlaringiz bilan baham: