Инновация: фан, таълим, технология

kr
t
i
e
E
t
r
E



(1) 
bunda 
)
,
( t
r
E


kompleks amplitudaga vaqtga bog’liq bo’lgan ωt va boshlang’ich faza φ
0
kirmaydi: 
)
(
0
)
,
(
kr
i
e
E
t
r
E




(2) 
Bu yerda 
0
E

-elektromagnit to’lqinning elektr maydon kuchlanganligi vektorining amplituda 
qiymati bo’lib, (1) ifodadagi amplituda bilan mos keladi. 
Golografik 
interferometriyada 
obyektning 
ikkita 
holatiga 
javob 
beruvchi 
ikkita
01
E

va
02
E

tiklangan to’lqinlar o’zaro ta’sirlashadilar. 
02
01
E
E
E
p





(3) 
Bunda tiklangan tasvir intensivligi quyidagi ko’rinishda ifodalanadi (2-rasm): 
)
2
/
(
cos
4
)]
sin(
[
2
)
(
)
(
2
0
0
02
'
01
'
02
01
02
01
02
'
01
'
02
01
'
02
02
'
01
01
'
L
K
I
L
K
I
E
E
E
E
I
I
E
E
E
E
E
E
E
E
E
E
I
p
p
p































(4) 
Bu yerda 
02
2
01
1
k
k
k
k
K
i
i









-golografik sezgirlik vektori, 
L

-obyekt nuqtasining siljish 
vektori. 

---

16 
2-rasm. Golografik interferometriya asoslarini tushuntirish chizmasi 
Golografik inetrferometriya usullarida xarakteristik funksiya tushunchasini birinchi bo’lib K.A. 
Stetson tomonidan kiritilgan. Xarakteristik funksiya 
T
M

deb vaqt bo’yicha o’rtachalangan 
integralga aytiladi: 


T
t
r
F
k
i
T
dt
e
T
M
0
)
,
(
[
1




(5) 
Bu yerda 
)
,
( t
r
F


o’lchanayotgan kattalikni vaqt bo’yicha o’zgarishini belgilaydi. Tiklangan 
interferension tasvir intensivligi
|
|
T
tik
M
I


(6) 
Golografik inetrferometriyaning asosiy usullari uchun xarakteristik funksiya quyidagi jadvalda 
keltirilgan: 
Ikki ekspozisiya usuli 
)
(
cos
|
|
2
2
L
K
M
T




)
(r
L
L




-ekspozisiyalar 
o’rasidagi 
obyekt nuqtasining siljish vektori 
Real vaqt usuli 
)
(
cos
|
|
2
'
2
L
K
m
M
T




1
0


m
-haqiqiy 
va 
tiklangan 
tasvirlar intensivliklari farqiga bog’liq 
bo’lgan koeffisient 
Vaqt 
bo’yicha 
o’rtachalash usuli 
2
0
2
|
)
(
|
|
|
A
K
J
M
T





)
(r
A
A




-obyekt 
nuqtasining 
tebranish amplitudasi 
Strobogolografik usuli 
)
sin
(sin
)
)(
2
/
1
(
cos
|
|
2
1
2
2




A
K
M
T



1

va
2

strobirlanish 
impulsining 
fazalari 
Raqamli golografiya usuli gologrammani yozib olish qurilmasi sifatida maxsus 
videokameradan foydalanishga asoslangan. Klassik va raqamli golografik interferometriyaning 
asosiy farqlari quyidagi jadvalda keltirilgan bo’lib, bu jadvaldan foydalanib interferometriyaning 
mos usulini aniqlab olish mumkin [5]. 
Klassik 
Raqamli 
Ikki 
ekspozisiya 
usuli 
Tayanch nurlar bilan tiklangan 
ikkita tasvirni 
interferensiyalaydi. 
Kosinusoidial kontrast 
Interferogramma 
ikki 
raqamli 
gologramma asosida kompyuterda 
hisoblanadi. Tangensial kontrast 
Real vaqt usuli 
Tasvirni turli ravshanlikda 
Kadr kengligidagi chastotali ikki 

---

17 
interferensiyalaydi. Polosaning 
ko’rinuvchanligi:
]
sin
1
[
2
1
|
|
2




m
M
T

tasvir farqiga teng rasm kuzatiladi. 
]
sin
1
[
2
1
|
|
2




T
M

Vaqt 
bo’yicha 
o’rtachalash usuli 
Polosaning ko’rinuvchanligi 
Bessel funksiyasi orqali 
aniqlanadi. 
Kvazibinar gologramma. Asosan 
tugunli chiziqlar kuzatiladi. 
Strobogolografik 
usuli 
Lazer 
nurlanish 
modulyasiyasining 
strobirlanishi 
uzluksiy 
to’planishi hisobiga yoki ikki 
impulsli 
bo’ladi.
)
sin
(sin
)
)(
2
/
1
(
cos
|
|
2
1
2
2




A
K
M
T



Strobirlanish kamerani o’zida hosil 
bo’ladi. Ikki ekspozision usulga 
o’hshash. 
Raqamli golografik interferometriyaning muhim va o’ziga hos afzalliklari quyidagilardan 
iborat: 
a) interferensiya polosasini hosil qilmaydigan o’ta kichik siljishlarni o’lchash mumkin; 
b) ko’chish belgisini avtomatik aniqlash mumkin; 
c) tadqiq qilinayotgan obyektning barcha maydonlari bo’yicha ma’lumotlar olish mumkin; 
d) gologrammaning alohida fragmentlarini kompyuterda qayti ishlash mumkin; 
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak raqamli golografik interferometriya usuli boshqa usullarga 
qaraganda keng tadqiq etish imkoniyatlarini berad. 
Golografiya usulidan hozir juda ko’p sohalarda foydalaniladi. Lekin ularning eng muhimi – 
ma’lumotlarni yozish va saqlash. Golografiya oddiy mikrofotografiya usuliga qaraganda, bir xil 
hajmga yuzlab marta ko’p ma’lumotni yozishga imkon beradi. Masalan, o’lchamlari 32x32 mm 
bo’lgan fotoplastinkaga, har birining yuzasi 1 mm
2
dan bo’lgan 1024 ta gologrammani, ya’ni 
1024 betli kitobni joylashtirish mumkin. Golografik xotirali elektron hisoblash mashinasi, 
golografik elektron mikroskop, golografik kino va televidenie, golografik interferometrlar kabi 
istiqbolli sohalar endigina rivojlana boshlamoqda. 
ADABIYOT 
1. 
Гусев М. Е., Воронин А. А. и др. Методи цифровой голографической интерферометри и их 
применение для измерения наноперемешений // Наносистемы: физика, химия, математика
. 
2011, 2 (1), стр. 23–39. 
2. Akbarova N.A.. Fizik o’lchashlarda raqamli golografik interferometriya // Texnika 
fanlari bo’yicha falsafa doktorlik dissertasiyasi. Toshkent. 2018, 131 b. 
3. But A.I., A. M. Lyalikov. Povishenie chuvstvitel’nosti izmereniy pri formirovanii 
golograficheskix interferogramm klinovidnix plastin // Jurnal texnicheskoy fiziki. 
2012,T.82, №5, S.32-36. 
4. Ryabuxo V.P., O.A. Perepelitsina, L.A. Maksimova. Opisanie uchebnogo 
posobiya: Metodi sifrovoy golograficheskoy interferometrii. Saratov. 2014, S.125. 
5. Pulkin A.S., V.Yu. Venediktov, V. Ivanov, V.I. Korotkov, I.M. Pasechnik, A.A. 
Sevrygin, M.A. Solovev. Dynamic hologra’hic interferometry with matrix LC 
modulator // Poc.of SPIE. 2014. V.8556. S.156.