Ingenerlik geodeziyasi

  
5.3.2. Direkstion burchaklarni hisoblash  
To`g`ri geodezik masalaning echishda biror nuqtaning koordinatalari x
1
, u
1
 ular 
orasidagi  masofa  d
1,2
  va  tomonning  direkstion  burchagi 
1,2
  ma`lum  bo`lsa, 
aniqlanayotgan nuqtaning koordinatasini quyidagi formula bilan hisoblash mumkin:  
x
2
  x
1
  d
1,2
 cos 
1,2                                                     
(2) u
2
  y
1
  d
1,2
 sin 
1,2                                                     
(3)
 
 
Teodolit  yo`li  tomonlari  direkstion  burchaklarini  hisoblash  uchun  birorta 
tomonning  direkstion  burchagini  aniqlashi  kerak.  Bu  teodolit  yo`lini  tayanch  to`rga 
bog`lash  orqali  yoki  biror  tomonning  magnit  azimutini  aniqlash  orqali  amalga 
oshiriladi,  keyinchalik  magnit  azimutga  magnit  og`ish    va  meridian  yaqinlashish 
burchagi   tuzatmasi keritilib, direkstion burchak topiladi.  
Agar  boshlang`ich  tomonning  direkstion  burchagi 
boshl.
  va  yo`l  bo`yicha 
birinchi o`ng burchak  , ma`lum bo`lsa, 1-2 tomonning direkstion burchagini hisoblab 
topishi mumkin Buning uchun 1 nuqtani boshlang`ich yo`nalishi deb qabul qilamiz.  
1,2
   
1,II
-                                      (4)  
1,II
 
bosh
  180
0                                                       
(5) shuning 
uchun  
  
1,2
 
bosh
180 - 
1
,                            (6)  

---

 
 
 
 
1
5
 
 
 2 nuqtadan keyin 1-2 tomonni davom ettirib, 2-3 tomoniy  
direkstion burchagi 
2,3
 ni topamiz:  
2,3
 
1,2
   180
0
 - 
2,                                             
(7)
 
 
1,2
 
bosh
  180
0
 - 
1,                                            
(8)  
shuning uchun  
2,3
 
bosh
2 180
0
–(
1
-
2
),                        (9)  
Xuddi  shunday  amalni  davom  ettirib,  umumiy  ko`rinishdagi  formulani 
topamiz:  
i 1
 
i-1
180 - 
I ,                                            
(10)  
n 1
 
oxir
 
bosh
(n 1)180
0
 - 
 
                   (11)  
1
 
bu yerda i-burchaklar tartib raqami  
oxir
, 
bosh
 –oxirgi va boshlang`ich tamon direkstion burchaklari n 1 – yo`ldagi 
barcha burchaklar soni yopiq yo`lda n-tomonlar, burchaklar soni n 1 ekanligi 
eslatib  
o`tamiz.  
Yo`l bo`yicha chap burchak o`lchangan bo`lsa va formulalar ko`rinishini oladi:  
i, i 1
 
i-1, i 
180
0
   
I                                              
(12)  
n 1
 
oxir
 
bosh
(n 1)180
0
-
 
                       (13)  
1
 
chunki har bir o`ng burchak chap burchakning qiymatiga 360
0
 ga  
bo`lgan qo`shimcha burchakga teng.  
Shuning  uchun keyingi  tomoning direkstion burchagini topish uchun oldingi 
tomon direkstion burchagiga 180
0
 qo`shib, tomonlar orasidagi o`ng burchakni ayirish 

---

 
 
 
 
1
5
 
 
kerak yoki oldingi tomon direkstion burchagidan 180
0
 ayirib, tomonlar orasidagi chap 
burchakni qo`shish kerak.  
Yopiq teodolit yo`li direkstion burchaklar yig`indisi hisoblashlarini to`g`riligini 
tekshirish  quyidagicha  bajariladi.  Oxirgi  tomonning  direkstion  burchagini  hisoblab 
topilgandan keyin,   burchak orqali birinchi tomonning direkston burchagi topiladi. 
Agar hisoblangan direkstion burchakning qiymati 
1.,2
 ning qiymati bilan mos tushsa, 
hisoblash ishlari to`g`ri bajarilgan bo`ladi.  
Ochiq  teodolit  yo`lida  direkstion  burchaklar  hisoblarni  tekshirishi  formula 
orqali tekshiriladi.