Ingeneriyasi

Fermentativ reaktsiya tezligining haroratga bog`liqligi. 
 
 
1.10-rasm. Fermentning yuqori haroratda denaturatsiyga  uchrashi. 
 
Ammo  ayrim  fermentlar  bunday  qonuniyatlarga  bo`ysunmaydi.  Masalan, 
0˚C  ga yaqin haroratda katalaza fermenti ko`proq faollikka ega. Shuningdek, 
issiqlikka bardoshli fermentlar ham mavjud. Masalan, adenilatkinaza qisqa vaqt 
davomida  100˚C  li  haroratda  o`z  faolligini  yo`qotmasligi  mumkin.  Issiq 
buloqlarda yashovchi mikroorganizmlar tarkibida oqsillar, jumladan fermentlar 
mavjudligiga  qaramay  yuqori  haroratga  chidamliligi  bilan  ajralib  turadi. 

---

 
60 
Bunday  fermentlar  tabiatiga  ko`ra  glikoproteidlar  bo`lib,  termostabillik 
xususuyatini – chidamliligini  ular tarkibidagi uglevod komponenti ta‟min etadi. 
Ferment  faolligiga  haroratning  ta‟siri  hayotiy  faoliyat  jarayonlarini 
tushunishda  juda  muhim.  Harorat  pasayishi  bilan  ayrim  hayvonlar  uyqu  yoki 
anabioz  holatiga  o`tadilar.  Bunday  holatlarda  fermentativ  reaktsiyalar  tezligi 
sekinlashib, organizmda ozuqa moddalari sarfi va hujayra funktsiyasini faolligi 
pasayadi.  Tana  haroratini  asta-sekin  ko`tarilishi  fermentativ  reaktsiyalar 
borishini tezlashtiradi va hayvon organizmi faol holatga qaytadi. 
Yuqori  tana  harorati  masalan,  bezgak  holati,  yuqumli  kasalliklarda 
fermentlar tomonidan katalizlanadigan biokimyoviy reaktsiyalarni tezlashtiradi. 
Ko`tarilgan  tana  haroratining  har  bir  gradusi  reaktsiya  tezligini  taxminan  20% 
ga  oshiradi.  Bundan  tashqari  40˚C  atrofidagi  haroratda  issiqqa  chidamsiz 
fermentlarning denaturatsiyalanishi hisobiga biokimyoviy jarayonlarning tabiiy 
yo`llari izdan chiqishi mumkin. 
Organizmni  sun‟iy  sovutish  gibernatsiya  deb  atalib,  klinikada  jarrohlik 
operatsiyalarini  o`tkazishda  qo`llaniladi.  Tananing  sovutilishi  fermentativ 
reaktsiyalarning  tezligini  pasaytiradi  va  bu  bilan  moddalarning  sarflanishi 
hamda  organizm  hujayralarini  yashovchanlik  qobiliyatini  uzoqroq  saqlash 
imkonini  beradi.  Shuning  uchun  oziq-ovqat  mahsulotlari  muzlatkichlarda 
saqlanadi va bu bilan mikroorganizmlarning fermentlar faolligi pasaytiriladi.