"informatika va axborot texnologiyalari"

5 

---

Fizik tashkil 
etilishi 
Ishlatish xususiyati 
Boshqaruvlik xususiyati 
Yakka 
kompyuterlar 
Boshqaruvchi topshiriqlari har 
xil ko‗rinishda foydalanuvchilarga 
namoyish etiladi. Guruh bilan 
ishlash amaliy jihatdan murakkab. 
– Foydalanishda dasturiy ta‘minot (DT) va operatsion 
sistema (OS)larni qayta o‗rnatishning qulayligi; 
– Lokal tarmoq qurilmalarini boshqarishning (masalan, 
printerdan foydalanish) noqulayligi; 
– Internetga ulanish va oddiy boshqarish faqat bor 
kompyuter uchunligi. 
Kompyuter 
xonasidagi bir 
turdagi tarmoq 
Bir turdagi tarmoqda mijoz 
kompyuterlar 
o‗zaro 
ta‘sirini 
boshqarishning yagona markazi 
yo‗q va ma‘lumotlarni saqlash 
uchun yagona qurilma mavjud 
emas. 
– Lokal tarmoq yordami zarurligi; 
– Lokal tarmoq orqali barcha kompyuter internetga ruxsat 
etish ta‘minotini to‗g‗rilash lozimligi; 
– DT ni o‗quv xonasi bo‗yicha tezda tiklash zarurligi. 
Ajratilgan fayl 
serverli tarmoq 
Bir kompyuter bir qancha 
kompyuterlarning 
ta‘minotini 
nazarot 
qiladi. 
Berilgan 
topshiriqni server ruxsati orqali 
ma‘lumotlar ustida ishlar olib 
boriladi. 
– Ajratilgan fayl serverli tarmoq bir qancha 
kompyuterlarni server kompyuter boshqaradi.
– Ma‘lumotlarni arxivlash, nusxalash, tarmoq printerida 
bosmaga berishni boshqarish yoki telefon liniyalari orqali 
lokal tarmoq resurslariga kirish amalga oshiriladi. 
– Internetdan axborotlarni almashish tarmoq yordami 
bilan amalga oshiriladi va h.k. 
6 

---

Lokal tarmoqning mijoz/server tizimlarida ma‘lumotlarga ishlov berish ikki 
obyekt: server va mijoz o‗rtasida taqsimlangan. Mijoz – bu vazifa, ishchi stansiya, 
foydalanuvchi (o‗quvchi)dir. U server uchun so‗rov tuzishi, faylni o‗qishi, 
yozuvlarni izlashi va hakozolarni bajarishi mumkin. Server – foydalanuvchi 
so‗roviga ishlov beradigan qurilma yoki kompyuterdan iborat. U ma‘lumotlarni 
saqlashi, bu ma‘lumotlardan erkin foydalanishni tashkil etish va ma‘lumotlarni 
mijozga uzatish uchun javob beradi. Mijoz/server tizimlarida ma‘lumotlarga 
ishlov berish mijoz va server o‗rtasida taqsimlangan, shuning uchun ham mijoz va 
server sifatida foydalanadigan kompyuterlarning ish unumiga talab iyerarxik 
tizimlardagiga nisbatan ancha past bo‗ladi.