2. Provayder. Brouvzer. Internet Explorer brouvzeri. Internet provayderi haqida ma’lumot Internet xizmati "Internet provayderlari" yordamida aloqa kanallari orqali amalga oshiriladi. Aloqa kanallari sifatida telefon tarmog‘i, kabel kanallari, radio va kosmos aloqa tizimlaridan foydalaniladi.
Provayder - bu xizmat ko‘rsatish tashkiloti. Agar biron bir mahalliy tarmoq bevosita tarmoqka ulangan bulsa u holda mazkur tarmoqning xar-bir ishchi stansiyasi Internet ga ulanishi mumkin. Internet ga mustaqil ravishda ulangan kompyuter xam mavjud. Ularni xost-host kompyuter (raxbar) deb ata-shadi. Tarmoqqa ulangan xar bir kompyuter uz adresiga ega va uning yordamida jahonning istalgan nuqtasi bilan istalgan mijoz uni topa oladi. Uz domeni 1995 yil internet tarmog‘ida ro‘yxatga olindi. 1997 yildan boshlab O‘zbekistonda internet provayderlari xizmat ko‘rsata boshladi. Hozirgi kunda O‘zbekistonda 900 dan ziyod internet provayderlari, internet xizmatlari, rasmiy operatorlar ishlamoqda. Ba’zi provayderlarning nomi va sahifa manzilini keltiramiz. UzPAK - www.uzpak.uz, Sarkor-telecom – www.sarkortelecom.uz, UzNet - www.uznet.uz, Buzton - www.buzton.com, www.tps.uz, www.intal.uz, www.rol.uz, www.uzscinet.uz, www.dostlink.uz.
2001 yilda O‘zbekistonda dastlabki internet sahifasi ishga tushdi.
O‘zbekistondagi internetdan foydalanuvchilar sonining oshib borishini Prezidentimizning ma’ruzalarida keltirilgan quyidagi ma’lumotlar bo‘yicha aniqlash mumkin.
“Ma’lumki, hozirgi vaqtda qishloqlarimizda an’anaviy maishiy xizmatlar bilan bir qatorda zamonaviy telekommunikatsiya tizimlari, xususan, internet, uyali aloqa, ya’ni mobil telefon aloqasi, kompyuterda turli xizmatlar ko‘rsatishni o‘z ichiga oladigan yangi servis shoxobchalari jadal rivojlanmoqda.
Bugungi kunda qishloq joylarda uyali aloqa xizmati abonentlari soni 5 millionga yetgani, bu esa mamlakatimiz bo‘yicha umumiy ko‘rsatkichning 30 foizini tashkil etayotgani va ushbu raqam tez sur’atlar bilan o‘sib borayotgani ham shundan dalolat beradi.
Shu bilan birga, qishloq hududlarida yangi texnologiyalar asosida kommunal xizmatlar uchun ekspress to‘lovlarni qabul qiladigan 3 mingta shoxobcha tashkil etildi.
Ayniqsa, joriy yilda 4 ming 200 ta qishloq maktabi, takror aytaman, faqatgina qishloqda joylashgan maktablar internet tarmog‘iga ulangani bu sohada amalga oshirgan jiddiy ishlarimiz qatoriga kiradi.” (2009 yil, 5 dekabr)
“Yurtimizda Internet tizimidan foydalanuvchilar safi jadal sur’atlar bilan kengayib bormoqda. Bugungi kunda ularning soni 6 milliondan ortib ketgani ham buni tasdiqlab turibdi” (2010 yil, 12 noyabr)
“Shu bilan birga, zamonaviy axborot va kompyuter texnologiyalari, raqamli va keng formatli telekommunikatsiyalar, internetni nafaqat maktab, litsey, kollej va oliy o‘quv yurtlariga, balki har bir oilaga joriy qilish harakatlari bugungi kunda tobora kuchayib bormoqda. Aynan zamonaviy aloqa va axborot texnologiyalari tizimini keng ko‘lamda rivojlantirish mamlakatimiz va jamiyatimizning taraqqiyot darajasini ko‘rsatadigan mezonlardan biri bo‘lib xizmat qiladi.
Joriy yilda bu borada amalga oshirilgan ishlar natijasida bugungi kunda yurtimizda 6 million kishi internetdan foydalanmoqda, ularning yarmini mobil aloqa orqali internetdan foydalanuvchilar tashkil etadi.” (2010 yil, 7 dekabr)
“Aholining internet tarmog‘idan foydalanish imkoniyati kengayib borayotganini albatta ijobiy baholash lozim. 2010 yilda internet xizmatidan foydalanuvchilar soni 1,4 barobar ko‘paydi va 6,6 million kishidan oshdi.” (2011 yil, 21 yanvar)
“Yil davomida aloqa va axborotlashtirish xizmatlari hajmining 41,6 foizga o‘sganini bugungi kun talablariga javob beradigan ijobiy tendensiya sifatida baholash lozim.
Bu ko‘rsatkich, avvalo, mobil aloqa va Internet tarmog‘i xizmatlaridan foydalanadigan abonentlar sonining o‘sishi hisobidan ta’minlandi. Bunda hisobot yilida aholi uchun Internet xizmatlaridan foydalanish tariflarini 22 foizga kamaytirish bo‘yicha ko‘rilgan chora-tadbirlar muhim ahamiyat kasb etdi. Hozirgi kunda mamlakatimiz aholisining 8 millionga yaqini Internet tarmog‘idan faol foydalanmoqda.” (2012 yil, 19 yanvar)
Internet tezligi va sifati Provayderga bog‘liq. Provayderni tanlashda quydagilarni xisobga olamiz:
Provayder kanday tarmoqdan foydalanadi.
Domen ochish imkoniyati.
Bog‘lanish va ma’lumotlarni uzatish tezligi.
Kushimcha xizmatlar ruyxati va ularning baxosi.
Agar biron-bir mahalliy tarmoq bevosita Internet ga ulangan bulsa, u holda maskur tarmoqning xar-bir ishchi stansiyasi Internet ga ulanishi mumkin. Internet ga mustaqil ulangan kompyuter xam mavjud. Server - bu boshqa kompyuter va dasturlarga xizmat ko‘rsatadigan kompyuter yoki dasturdir. Kompyuterlarga uzining fayllaridan ruxsat beruvchi kompyuter server hisoblanadi. Bitta kompyuterda bir nechta server ishlashi mumkin.
Hozirgi kunda Internet ning WWW xizmati kundan kunga rivojlanib mukammal ma’lumotlar manbasiga aylanib bormoqda. Internet ning bu xizmat turlaridan foydalanish uchun avvalo mijoz kompyuterlarida shunday imkoniyatlarni yaratib beruvchi maxsus dastur ta’minoti bo‘lishi zarur. Bunday dastur ta’minoti brauzerlar deb ataladi. Eng birinchi Brauzer CERN (Yevropa fizika tadqiqotlari markazi) xodimi Tim Bernertomonidan kashf qilingan Mosaic brauzeridir. Dunyoda eng ko‘p foydalaniladigan Brauzerlar Netscape Communication va Internet Exploler hisoblanadi. Brauzerlarni asosiy talablardan biri, bu web sahifalarini qaysi texnologiya yordamida ishlatishidan hamda qaysi dasturlash tilida yozilganidan qat’iy nazar undan to‘liq foydalanish imkoniyatini berish. Netscape Navigator bu Web Brauzerlari bo‘lib, uning yordamida World Wide Web da butun dunyo bo‘ylab sayoxat qilish, butun dunyo bo‘yicha tarkalgan va yaxlit holda ishlayotgan o‘zida turli hujjatlar, audio va vedio kliplar, grafikalar tijoratlarning malumotlar mujassamlashtirilgan va Internet ulangan kompyuterlar - Web serverlardan foydalanish imkoni bor.
