Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

5 
 
Mavzu: Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida. Axborot tushunchasi. 
 
Reja: 
1.  Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida 
2.  Hisoblash texnikasining rivojlanish tarixi 
3.  EHMning avlodlari va turlari 
 
Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida 
Hozirgi  zamonda  biror  bir  sohada  ishni  boshlash  va  uni  boshqarishni  kompyutersiz  tasavvur 
qilish  qiyin.  XXI  asr  savodxon  kishisi  bo‘lishi  uchun  kompyuter  savodxon  bulish,  axborot 
texnologiyalarini puxta egallamog‘i lozim. Har bir mutaxassis, u qaysi sohada ishlashdan qat‗iy nazar, uz 
vazifasini  zamon  talabi  darajasida  bajarishi  uchun  axborotni  ishlab  chiqaruvchi  vositalar  va  ularni 
ishlatish  uslobiyotini  bilish  va  ishlash  kunikmalarga  ega  bo‘lishi  zarur.  Shu  sababli  bugungi  kunda 
mustaqil  Respublikamizda  ta‗lim  sohasida  amalga  oshirilayotgan  tub  isloxotlar,  jumladan,  ―Kadrlar 
tayyorlash milliy dasturi‖da ―Kadrlar tayyorlash tizimi va mazmunini mamlakatning ijtimoiy va iqtisodiy 
taraqqiyoti  istiqbollaridan,  jamiyat  ixtiyojlaridan,  Fan,  madaniyat,  texnika  va  texnologiyalarning 
zamonaviy yutuqlaridan kelib chiqqan holda qayta ko‘rish nazarda tutiladi‖ deb ta‗kidlangan.  
Respublikamizdagi  barcha o‘quv  yurtlarida  bugungi  kunda  kompyuter texnologiyalari  va  butun 
jaxon axborot tarmog‘i bo‘lgan - Internetni o‘quv jarayoniga tadbiq etishni rivojlantirishga katta ahamiyat 
berilmoqda.  Buning  xuquqiy  asoslari  Prezidentimizning  "Kompyuterlashtirishni yanada  rivojlantirish  va 
axborot  kommunikatsiya  texnologiyalarini  joriy  etish  to‘g‘risda"gi  farmonida,  Vazirlar  Maxkamasining 
2001  yil  23  maydagi  "2001-2005  yillarda  kompyuter  va  axborot  texnologiyalarini  rivojlantirish, 
Internetning xalqaro axborot tizimlariga keng kirib borishini ta‗minlash" haqidagi dasturlarida ko‘rsatib 
utilgan.  Shuning  uchun  ham  o‘quv  yurtlarimizda  Informatika  va  axborot  texnologiyalari  fanlarining 
uqitilishiga juda yu‘ksak e‗tibor berilayapti.  
Davr  talabiga  ko‘ra  bugunga  kelib  kompyuter  texnologiyasi  juda  rivojlanib  bormoqda. 
Ma‗lumotlarni  boshqarish,  ayniqsa,  hozirgi  kunda  muhim  ahamiyat  kasb  etmoqda.  Ma‗lumotlarni 
boshqarish  tizimlariga  bo‘lgan  talab  kun  sayin  ortib  bormoqda.  Katta  xajmdagi  ma‗lumotlar  bazasi  va 
axborotlar ustida ishlashga to‘g‘ri kelyapti. Jamiyat taraqqiyotida yuz berayotgan jadal o‘zgarishlar uning 
bir  qismi  bo‘lgan  informatika  sohasiga  ham  o‘z  ta‗sirini  ko‘rsatmoqda.  Bu  ta‗sir  shunchalik  kuchliki, 
axborot texnologiyalarida bulayotgan o‘zgarishlar yillar ichida emas, balki oylar ichida o‘zgarib va boyib 
bormoqda.  Axborot  texnologiyalarida  juda  katta  yutuk  va  o‘zgarishlar  amalga  oshdi.  Yangi  axborot 
texnologiyalarining yoki kompyuter texnologiyalarining paydo bo‘lishi bu sohadagi xizmat qilish uslubini 
tubdan o‘zgartirdi. Tasavvur qilib ko‘ring, yaqin-yaqinlargacha biror maslani kompyuterda yechish uchun 
algoritmlarni,  dasturlash  tillaridan  birini,  dasturni  kompyuter  xotirasiga  kiritishni,  uning  xatolariyu 
natijani  taxlil  qilishni  talab  qilar  edi.  Bu  ishni  faqat  mutaxassislargina  amalga  oshirar  edilar.  Ammo  bu 
sohada mutaxassis bulmagan foydalanuvchilar sonining kundan-kunga ko‘payishi jamiyat oldida ma‗lum 
kiyinchiliklarni tug‘dirdi.  
Axborot  texnologiyasi-bu  aniq  texnik  dasturlar  vositasining  majmui  bo‘lib,  ular  yordamida  biz 
ma‗lumotlarni qayta ishlash bilan bog‘liq bo‘lgan xayotdagi turli-tuman masalalarni qayta ishlash bilan 
bog‘liq bo‘lgan xayotdagi turli-tuman masalalarni xal etamiz. Informatika keng ma‗noda fan, texnika va 
ishlab chiqarish, ya‗ni inson faoliyatining barcha sohalarida axborotni kompyuter va telekommunikatsiya 
yordamida qayta ishlash, saqlash, uzatish bilan bog‘liq bo‘lgan yagona sohadir.  
Informatika fan nomi lotin tilidan axborotlarni tushuntirish va taxlil qilish ma‗noni bildiradi, bu 
fan  axborotlarni  jamlash  va  qayta  ishlash  usullarini,  axborotlash  jarayonini  konuniyatlarini  urganadi. 
Informatika atamasi XX asrning 60 yillarida paydo bo‘lib ishlata boshlandi. Informatikani yuzaga kelish 
va  rivojlanishida  hisoblash  texnika  va  boshqa  texnik  vositalarning  urni  beqiyos,  chunki  axborotlar 
bevosita hisoblash texnikasi kumagida qayta ishlanadi va bu fan uzining xususiy, yangi, nostandart uslub 
va  usullariga  yegadir.  Demak,  informatika  bu  inson  faoliyatining  turli  jabxalaridagi  axborotlarni  izlash, 
tuplash, saqlash, qayta ishlash va undan foydalanish masalalari bilan shugullanuvchi fandir.  
Informatika uchun asosiy ashyo - axborot. U informatika fanining asosiy tushuncha sifatida kubul 
kilingan. Axborot uzi nima? Axborot bu barcha sezgi organlarimiz orqali qabul kila oladigan ma‗lumotlar 
majmui  va  ularning  o‘zaro  bog‘lanish  darajasidir.  Axborotlar  xabar  ko‘rinishda  bo‘ladi.  Xabar  -  bu 
informatsiyaning  suzlashuv,  matn,  tasvir,  jadval,  sonli  ma‗lumotlar  va  x.k.  ko‘rinishdagi  turidir.  Inson 
tashqi  ta‗sirnatijasida  sezgi  organlar  orqali  axborotlarga  yega  bo‘ladi.  Bular:  ta‗m  bilish,  xid  sezish, 
eshitish, ko‘rish, teri-badan sezgisi.  

---

6 
 
Axborotlarni  tuplash,  qayta  ishlash  va  uzatish  vositalarga  bo‘lgan  yextiyoji  juda  katta.  Uzatish 
vositalari - sputnik, televizor, radio, magnitafon, video, telefon va x.k. Tuplash va tashuvchi vositalar deb 
kitob, gazeta, kaseta va dikslarni tushunishimiz  mumkin. Axborotlarni ustidan har xil amallarni bajarish 
jarayoni  -  axborot  texnologiyasi  deb  nomlanadi.  Axborot  texnologiyasini  asosiy  texnik  vositasi  bu 
kompyuter