Informatika 2017 qqalpoq indd

Informatikanıń  pán  sıpatında  qáliplesiwi

Tariyxtan  belgili,  informaciyalardı  izlew,  toplaw,  saqlaw,  qayta 

islew  hám  onnan  paydalanıw  máseleleri  menen  insanlar  kompyuterler 

dáwirine  shekem  shuǵıllanǵan  hám  bul  jumıslardı  házirgi  kúnde 

«hújjet  júrgiziw»  (dokumentalistika)  dep  ataladı.

Insan  turmısı  hám  ámeliy  jumıs  iskerligi  dawamında  júdá  kóp 

maǵlıwmat  aladı,  olardıń  ishinen  kereklisin  ajıratıp  aladı,  imkaniyatı 

bolǵansha  esinde  saqlaydı,  ayırımların  keyin  ala  qollanıw  ushın  hár 

qıylı  kórinislerde  saqlap  qoyadı,  kereksiz  dep  tabılǵanların  yadınan 

hám  saqlap  qoyǵan  dereklerden  óshiredi,  jańaların  qosadı  yaki 

dáslepkilerin  keńeyttiredi,  ayırım  maǵlıwmatlardı  bolsa  basqaları 

menen  bólisedi.

Ilimiy  tarawlardaǵı  tezlik  penen  rawajlanıw  hám  islep  shıǵarıwdıń 

keskin  artıwı  insaniyat  turmısında  informaciyalardıń  sheksiz  artıwına 

alıp  kelmekte.  Informaciyalardı  qayta  islew  tarawındaǵı  belgili  qáni-

gelerdiń  biri  D. Martin  bul  procesti  «...adamzat  bilimleriniń  jıyındısı 

I  bap.  Informaciya

---

7

1-sabaq.  Informaciya  túsinigi  hám  biliw  haqqında

2  ese  artıwı  ushın  1800-jılǵa  kelip  50  jıl,  1950-jılǵa  kelip  10  jıl, 

1970-jılǵa  kelip  5  jıl  kerek  boldı», — dep  bahalaydı.  Házirgi  kúnde 

bolsa  qánigeler  bul  proceske  2—3  jıl  jeterli  bolatuǵınlıǵın  kórsetpekte.

XX  ásir  ortasına  kelip  miynetke  jaramlı  xalıqtıń  birqansha  bólegi 

óz jumıs iskerligin informaciyanı qayta islew tarawında júrgize basladı. 

Soǵan  qaramastan,  adamlar  úlken  kólemdegi  informaciyanı  qayta 

islew  ushın  ǵana  emes,  bálkim  informaciya  dúnyasında  tek  kerekli 

informaciyalardı  izlep  tabıw  ushın  da  sezilerli  kúsh-quwat  sarplawǵa 

májbúr  edi.  Bul  jaǵday  óz  waqtında  «informaciya  partlawı»  dep 

atama  alǵan.  Ótken  ásirde-aq  baslanǵan  xalıq  xızmetin  materiallıq 

baylıqlar  islep  shıǵarıw  tarawınan  informaciyanı  qayta  islew  tarawına 

ótkeriw  tendenciyası  házirgi  kúnde  de  rawajlanıp  barmaqta. 

Bul  dáwirge  kelip  tap  sonday  buyırtpa  berilgeni  sıyaqlı,  baǵdar-

lamalı  basqarıwlı  esaplaw  mashinaların  islep  shıǵarıw  ushın  ilimiy 

hám  texnikalıq  jaǵdaylar  júzege  kelgen  edi.  Islep  shıǵarılǵan  elektron 

esaplaw  qurılmaları  informaciyanı  «qaǵazsız»  texnologiya  tiykarında 

izlew,  toplaw,  saqlaw,  qayta  islew  hám  jetkerip  beriw  imkaniyatın 

bere  basladı.  Bunın  tiykarında  XX  ásirdiń  50-jıllarında  jańa 

pán — informatikaǵa  tiykar  salındı.  Informatika  ataması  francuzsha