Informatika 2017 qqalpoq indd

maǵlıwmat  yamasa  berilgenler  sózleri  de  qollanıladı.

Informaciya  haqqında  túsinikke  iye  bolıw  ushın 

turmısımızdaǵı  bir  mısaldı  eske  alayıq.  Kishkene 

waqtıńızda  «muzqaymaq»  sózi  sizge  tek  ǵana 

«mazalı  zat»  mánisin  ańlatar  edi.  Onı  basqa  mazalı  zatlar  ishinen 

atı,  kórinisi,  dámi,  iyisi  yaki  muzdaylıǵına  qaray  ajıratıp  alar  edińiz. 

Mektep  jasıńızda  «muzqaymaq»  sózi  «qumsheker,  qaymaq,  kakao 

yaki  kofe  sıyaqlı  óz  ara  baylanısqan  zatlar  hám  túsinikler  menen 

birge  muzqaymaqtı  tayarlaw  usılları  menen  baylanıslı  maǵlıwmatlar 

menen  toldı.  Keyin  ala  bolsa  «muzqaymaq»  haqqındaǵı  maǵlıwmat 

tólıq  emesligin,  waqtı  kelip  bul  sózler  jáne  basqa  maǵlıwmatlar 

menen  tolıwın  túsiniw  qıyın  emes.  Demek,  insan  jıllar  dawamında 

turmıstan  maǵlıwmatlar  alar  eken,  birin  ekinshisi  menen  baylanıstırıp 

toltırıp  baradı.

Joqarıdaǵı  mısal  hám  alım  Farabiy  pikirlerinen  kelip  shıǵıp,  infor-

maciyanı  qalay  túsiniw  múmkin  degen  sorawǵa  tómendegishe  juwap 

beriw  múmkin:

INFORMACIYA  degende  biz  barlıq  seziw  aǵzalarımız 

arqalı  barlıqtıń  sanamızda  sáwleleniwin  yaki  tásirin,  bayla-

nıslıq  dárejesin  túsinemiz.

---

6

Sizge  belgili,  insan  qolı  arqalı  zattıń  qattı  yamasa  tegis  ekenligin, 

tili  arqalı  azıqlıq  zattıń  dámin,  murın  arqalı  hár  qıylı  iyislerdi  biledi, 

qulaǵı  arqalı  hár  qıylı  dawıslardı  esitedi,  kózi  arqalı  hár  qıylı  forma, 

reń  yamasa  kórinislerdi  kóredi,  yaǵnıy  seziw  aǵzaları  arqalı  hár  qıylı 

maǵlıwmatlar  aladı.  Yaǵnıy,  insan  informaciyanı  turmıstan  hár  qıylı