Informaciya processleriniń programmaliq támiynati hám olardiń xarakteristikalaniwi

3. Windows operatsion sistemasında fayllar menen islew
Kompyuter degi hámme belgilerdi fayllar dep ataw qabıl etilgen. Olar jaylasqan yashiklar papkalar dep aytıladı. Sol sebepli de kompyuterde islew processinde fayl hám papka terminleri kóp isletiledi.
Fayllar bir birinen forması hám reńi boyınsha parıq etedi. Mısalı :

Fayl - bul birden-bir bir pútkil bolǵan yadta uzaq múddetke saqlanıp atırǵan atalǵan informaciya bolıp tabıladı.
Файл турлари

Номи	Аниқланиши	Кенгайтмаси	Белгиси
Бажарилувчи	Бажарилишга тайёр дастурлардан ташкил топган Файллар	com, exe
Матнли	Матнлардан ташкил топган файллар	Doc, txt
Графикли	Тасвирлардан ташкил топган файллар	bmp, jpg, gif ва бошқ
Овозли	Овоз ва мусиқалардан ташкил топган файллар	wav, mid, avi, mp4, mp3 ва бошқ.

Fayldı jaratıw hám ataw
Fayl - informaciyanı (programmalar, maǵlıwmatlar, tekstler hám basqa informaciyalar ) turaqlı saqlawshı logikalıq jay.
Fayllardı jaratıwda tómendegilerge itibar beriledi:
Faylǵa at beriw. Onı fayllar sistemasında dizimge kirgiziw
Fayl - bul diskdıń atalǵan maydanı. Xar bir fayl tómendegishe belgilenedi:
Fayl nomi_fayl keńeytpesi
Mısalı, autoexec. bat Qutlıqlaw. txt my_foto.jpg lekciya1. doc
word. exe
Fayl atı
Fayl atları tómendegi 9 belginen basqa barlıq belgilerden quram tapqan bolıwı múmkin:?, /, \,:, *, <, >,”,|
Fayldıń keńeytpesi
Túrli fayllar ushın standart keńeytpeler ámeldegi:
txt, doc, rtfvab.- tekstli fayllar
jpg, bmp, gif, tifvab.- grafik fayllar
avi, mpg, wav, mp3 vab.- video - hám audio -faylllar
exe, com, bat - atqarılıwshı fayllar
Fayldıń keńeytpesi

Кенгайтма		Файл тури	Мисол
Exe, com		Дастурлар	ACDSee9.exe
doc		документы (Microsoft Word)	Письмо.doc
xls		Таблицы (Microsoft Excel)	Каталог.xls
txt		текстовые документы	текст.txt
ppt		презентации (Microsoft PowerPoint)	Презентация.ppt
Htm, html		страницы из Интернета	Книга.htm
hlp		справка	Windows.hlp
Bmp, jpg , gif		рисунок, фотография	Рисунок.bmp
mp3		Музика	Песня.mp3
Mpeg, avi		видео	Фильм.mpeg
zip		архив ZIP	Реферат.zip
rar		архив WinRAR	Реферат.rar
	Файл ўлчами

Hár bir fayl diskta málim bir kólemdi iyeleydi.
Disktaǵı kolem ornı, maydanı báyitlerde, kilobaytlarda (Kb), megabaytlarda (Mb), gigabaytlarda (Gb) hám Terobaytlarda (Tb) olshenedi.
Fayldı saqlaw
Fayllar tuwrınan - tuwrı diskta yamasa direktoriya, katalog yamasa papka dep atalıwshi arnawlı orınlarda saqlanıwı múmkin.
Windowsda papka sonday belgilenedi
3 7-расм. Ананавий файллар жамланмаси

Sonday qilib fayl hám papkalarning disktaǵı joylashish quramı - ierarxik, onı terek ko'rinishida oyda sawlelendiriw múmkin

Papkaning ierarxik dúzilisi

Windowsda ierarxiya tepasida «RABOShIYSTOL»papkası jaylasadı. Papkaning keyingi suwretleniw dárejesi «MOY KOMP'YuTER», «KORZINA» hám «SETEVOE OKRUJENIE»papkaları bolıp tabıladı (eger kompyuter lokal tarmaqqa jalǵanǵan bolsa ).



39 -súwret. Windowsda papkalar ierarxiyasi.
Jańa papka jaratıw ushın háripler boyalǵan xolatda boladı (suwretde - kók) hám janıp turadı. Bul papkaning jaratılǵanlıǵın hám at beriw zárúr ekenligin ańlatadı.
40 -súwret. Jaratılǵan papkaǵa at beriw.
Hárip kirgiziw alfavitin ózgertiw ushın bul eki xarfga tıshqanchaning shep tuymesi basıladı hám dizimnen kerekli til saylanadı.

41-súwret. Hárip kirgiziw alfavitin ózgertiw
Jarlıq ne hám qanday jaratıladı
Jarlıq — fayldı yamasa internet betin jumısqa túsiriw ushın mólsherlengen belgi.

42-súwret. Túrli programma, hújjet hám papkalarga qoyılǵan jarlıqlar.
Shama menen oylayıq «D Lokal'nom disk» de «Nama»papkası bar. Ol jaǵdayda túrli muzıkalıq gruppalardıń qosıqlarınan shólkemlesken papkalar bar. Olar arasında sizdiń ardaqlı qosıqshıńız qosigi da bar.
Sonday eken onı esitiw ushın xar sapar " May kompyuter", keyin " Lokal'niy disk D", odan keyin «Nama»papkası hám aqırında siz jaxsı kórgen muzıkalar papkasın ashıwǵa tuwrı keledi.
Áyne kerekli fayl hám papkalarni tez ashıw ushın jarlıqlar oylap tabılǵan. Biz qálegen papkanıń jarlıǵın jumısshı stoliga ornatıwımız múmkin hám sol jarlıq arqalı papkanı qayda jaylasıwına qaramastan ashıwımız múmkin.
Jarlıq - bul fayl, papka yamasa saxifa emes bálki kompyuter ushın ápiwayı komanda (buyrıq ). Kompyuterden bul jarlıqtı óshirsak, ol shaqırıq qılıp atırǵan fayl yamasa papka yaddan óshmaydi.