Industrial iqtisodiyot

12.1. Aylanma fondlarning moxiyati va axamiyati. 
Sanoat sohasida turli mahsulotlarni tayyorlash jarayonida moddiy va 
moliyaviy mablag’larga bo’lgan ehtiyojlar doimo oshib boradi. Sanoat 
korxonalarida asosiy fondlar bilan bir vaqtda mehnat buyumlari ham harakatda 
bo’ladi. SHu sababli ularni aylanma fondlar deb aytiladi. Aylanma fondlar - ishlab 
chiqaroish jarayonida bir marta qatnashib, o’z qiymatini tayyor mahsulotga o’tkazib, 
o’z shaklini ham o’zgartiradigan, butunlay yo’qotib yuboradigan mehnat 
buyumlaridir. Aylanma fondlarga ishlab chiqarish jamg’armalari va ishlab 
chiqarishdagi mablag’lar, tugallanmagan ishlab chiqarish va kelgusi davr xarajatlari 
kiradi. 
Ishlab chiqarish jamg’armalari aylanma fondlarning asosiy qismini tashkil 
etadi. Ular korxonalarga keltirilgan, lekin ishlab chiqarish jarayonida hali 
14
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha harakatlar 
strategiyasi to‘g‘risida» gi Farmoni. 7 fevral 2017 yil. http://press-service.o’z/o’z/document/5482/. 

---

foydalanilmagan mehnat buyumlari, xususan, xom ashyo, yarim tayyor mahsulotlar,
yoqilg’i, asosiy va yordamchi materiallar, energiya, ta’mirlash uchun ehtiyot 
qismlar, xo’jalik jihozlari va tez emiriluvchi buyumlardan iborat. Aylanma 
fondlarning yana bir qismini tugallanmagan ishlab chiqarish tashkil etadi. Ular 
ishlab chiqarish jarayoniga allaqachon tushgan, lekin ishlov berish tugamagan
mehnat buyumlaridir. Bularga korxona o’zi yaratgan, lekin chala tayyor mahsulotlar 
va tugallanmagan ishlab chiqarishlar kiradi. Aylanma fondlarning yana bir qismi 
kelgusi davr xarajatlari hisoblanadi. Ular yangi turdagi mahsulotlarni loyihalash, 
tayyorlash va o’zlashtirish, mutaxassislarni o’qitish va qayta tayyorlash xonalarini 
ijaraga olish, tog’-sanoat korxonalariga taaluqli xarajatlardan iboratdir. U 
xarajatlarning hammasi tayyor mahsulotning tannarxiga kiritish evaziga qoplanadi. 
Aylanma fondlarning tarkibi turli tarmoqlarda turlicha bo’ladi. Ularni iqtisodiy 
tahlil etish va ularning tarkibiga ta’sir etuvchi omillarni aniqlash hamda ularning 
ta’sir kuchi natijalarini topish sanoat taraqqiyotini belgilashga katta yordam beradi.